Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

7.4 Магнезиал байланыстырыўшылар
Магнезиал байланыстырыўшы затлар қурамында магний оксиди (MgO) болып, каустик 
магнезит ҳәм каустик доломит түрлерине бӛлинеди. Магнезиал байланыстырыўшылар 
порошогы магний хлорид ямаса магний сулфаттыӊ суўлы еритпелеринде қарылғанда қатты 
жасалма тасқа айланады. Магнезиал байланыстырыўшылар 750-850
0
С температурада 
магнезитти (доломитти) күйдирип алынады: 
MgCO
3

MgO

CO
2
Каустик магнезиттиӊ қойыўланыў дәўири 20 минутдан кейин басланыўы ҳәм
 
қатыў 
ақыры 6 саатқа шекем болыўы шәрт. Каустик магнезит 400, 500 ҳәм 600 (кг

см
2
) маркаларда 
ислеп шығарылады. Қысылыўдағы беккемлиги 1000 кг

см
2
болыўы мүмкин. Каустик 
доломит табийий доломит тасын (СаСО
3
.
MgCO
3
) күйдирип алынады. Қурамында еркин 
ҳалда СаСО
3
болыўы себепли каустик доломит сапасы каустик магнезитке салыстырғанда 
тӛменирек болады. Каустик доломит 100, 150, 200 ҳәм 300 маркаларда ислеп шығарылады. 
Магнезиал байланыстырыўшылар органикалық толтырғышлар - ағаш қипиқлари ҳәм 
пайрахалари, кенеп ҳәм ғоза пақаллары ҳәм басқалар менен жақсы жабысады. Сол себепли 
магнезиал байланыстырыўшылар тийкарында фибролит, ксилолит ҳәм арболит сыяқлы 
ыссылық изоляциясы композицион қурылыс материаллары ҳәмде желиниўге шыдамлы 
ксилолит поллар, лесница қаплама буйымларын таярлаў мүмкин. 
7.5 Суйық шийша ҳәм кислотабардош цемент 
Суйық шийша. 
Суйық шийша натрий силикат (Na
2
O
.
nSiO
2
) ямаса калий силикат 
(K
2
O
.
nSiO
2
) лардыӊ суўлы коллоид еритпеси болып, сары ямаса жигар реӊде болады, 50-70% 
суўлы араласпасы тығызлығы 1,3-1,5 г

см
3
. 
Суйық шийша майдаланған таза кварц қумы ҳәм сода (Na
2
CO
3
) ямаса поташ (К
2
СО
3
) 
араласпасын 1300-1400
0
С температурада суйықлантырып алынады. Еритпе тез суўытылса 

---

55 
ҳәм 0,4-0,6 МПа
 
басымлы пуў тәсиринде (автоклавда) қайта исленсе сарғыш ҳәм кӛкшил 
реӊлердеги суйық шийша ҳаўада қатыўшы байланыстырыўшысы пайда болады. 
Суйық шийшаныӊ қатыўын натрий кремнефторид (Na
2
SiF
6
) сыяқлы катализаторлар 
қосып тезлестириў мүмкин. 
Суйық шийша кислотаға ҳәм жоқары температураға шыдамлы бетонлар, силикат 
бояўлар, грунтларды тығызластырыўшы композициялар таярлаўда ислетиледи.