Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Lomonosov
niversitet quramında úsh fakul`tet – huqıqtanıwshıl ıq, medicina (anatomiya, ximiya, botanika) hám filosofiya (anıq hám eksperimental pánler, tariyx, arxeologiya) bar edi. Peterburg universiteti XVIII ásir 60-jıllarına shekem xızmet kórsetti. Sol dáwirden onıń ornın M.V.Lomonosovtıń háreketleri menen 1755-jılı shólkemlestirilgen Moskva universiteti iyeleydi. Rossiya pánlerindegi bir qansha jetiskenlikler Moskva universiteti hám M.V.Lomonosov xizmeti menen baylanıslı. M.V.Lomonosov tábiyiy hám gumanitar pánlerdiń kóplegen tarawlarında shıǵarmalar jaratqan ullı alım edi. Onıń minerologiya, geologiya, fizika, astronomiya, filosofiya, medicina, tariyx hám basqa bir qatar tarawlarǵa arnalǵan shıǵarmaları bar.

Sol jılları rus geografiya páni úlken jetiskenliklerge eristi. 1733-1743 jılları V.Bering hám teńizshi-leytenant A.I.Chirikov (1703-1748) basshılıǵında shólkemlestirilgen ekspediciya Amerika jaǵalıqlarına jetti hám S.I.Dejnyov (1673 jılı dun`yadan ótti) tárepinen ashılǵan Aziya menen Amerika ortasında buǵaz bar ekenligin tastıyıqladı. Etnograf S.P.Krashennikov (1711-1755) ekspediciyası Kamchatkanı úyrendi. S.G.Maligin (1764-jılı dúnyadan ótken) hám Laptevlar ekspediciyaları Arqa muz okeanın Murmanskten Chukotkaǵa shekem úyrenip shıqtı.

1742-jılı S.I.Chelyuskin (1700-1764) Aziyanıń eń arqa jerin úyrenip shıqtı. Házir bul jer Chelyuskin jeri dep ataladı. 1764-jılı P.K.Krenicin (1728-1770) ekspediciyası Alyaska jaǵalıqlarına jetip bardı. 80-90 jılları sawdager G.I.Shelexov (1747-1795) baslaması menen Alyaska, Aleut atawları hám pútkil Amerikanıń batıs jaǵalıqların úyreniw hám ózlestiriw baslandı.

Sonday-aq, medicina, agronomiya tarawlarında da izertleniwler alıp barıldı. XVIII ásirdiń ekinshi yarımında Rossiya pánler akademiyasında ataqlı matematik, fizik hám astronom shveycariyalı Leonard Eyler (1707-1783) hám onıń watanlası Daniil Bernulli (1700-1783) de xızmet kórsetip, Rossiyada pán rawajlanıwına úlken úles qostı.

Sol dáwirde texnika rawajlanıwında da úlken jetiskenliklerge erisildi. 1763-1766 jılları I.I.Polzunov (1728-1766) universal puw mashinasın jarattı. Onıń zamanlası I.P.Kulibin (1735-1818) bolsa optikalıq telegraf, ulıwma jańa dúzilistegi protez, projektor (kulibin fonarı), ózi júretuǵın keme, úsh dóńgelekli velosiped, altın juwıwda qollanılatuǵın mashina hám ilimiy akademik labaratoriyalar ushın bir qatar úskenelar jarattı. Ol Neva dár`yası ústinen qurılatuǵın aǵash, keyin bolsa metal kópirlerdiń rejelerin de jarattı. Injiner K.D.Frolov (1775-1839) shaxtalardan suwdı tartıp shıǵaratuǵın gidravlik qurılma jasadı. Kalugalı sawdager hám oylap tabıwshı R.A.Glinkov (1729-1789) anglichan Ayrkrayttan toǵız jıl aldın kóp quwatlı toqıw mashinasın jarattı.

Rossiyalı alımlar hám oylap tabıwshılar tárepinen jaratılǵan mashinalar jáhán páni hám texnikası jetiskenlikleriniń aldınǵı qatarında turǵan. Biraq qalaq krepostnoy Rossiyada bul mashinalarǵa talap joq, olar derlik qollanılmaytuǵın edi.