Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Sorawlar:

1. 
   Germaniyanin’ XVII-XVIII a`sirlerde ekonomikaliq turmisi haqqinda nelerdi bildin’iz?
   
2. 
   Vestfal tinishliq pitimine qaysi qalalarda qol qoyilg’an?
   

3. Brandenburg-Prussiya ma`mleketi qalay du’zilgen?

4. Germaniyanin` birlesiwindegi nemets ag`artiushilarinin’ xizmetleri?

5. XVII-XVIII a’sirlerde Germaniyanin’ sirtqi siyasati qanday ko’riniste bolg’an?

III Bap. Jańa dáwirdegi Oraylıq hám Qubla Shıǵıs Evropa

§ 10. XVII-XVIII ásirlerde Gabsburglar imperiyası
Reje:

1. XVII a’sir aqırı XVIII a’sir baslarındag’ı urıslar.

2. Sanaat awıl xojalıg’ı h’a’m sawda.

3. Avstriya taxtı ushın urıs.

4. Mariya Tereza reformaları
Tayanish so’zler: Otız jıllıq urıs h’a’m Vestfal tınıshlıq pitimi, İmperator Leopold I, Yan Sobevskiy armiyaları, İosif I (1705-1711) h’a’m Karl VI (1711-1740) da’wirinde, Karl VI, Mariya Tereza, İosif II, “Marifatli absolyutizm”, Chexiya, Moraviya, Sileziya, Galitsiya.
XVII-XVIII ásirlerde Gabsburglar dinastiyasına qaraslı jerler derlik tınımsız keńeyip bardı hám Gabsburglar mámleketi Evropanıń eń úlken mámleketinen birine aylandı. Otız jıllıq urıs bul processti toqtatqan bolsada, Gabsburglar «German milletiniń muqaddes Rim imperiyası imperatorı» degen ataqtı, sonday aq mayda mámleketlerden ibarat Germaniyanıń ishki islerine aralasıw xuqıqı hám sol aymaqtaǵı siyasiy tásirin de saqlap qaldı. Imperiya aymaǵınıń júdá úlkenligine qaramastan onıń orayı xám dinastiya qudiretiniń deregi Avstriya jerleri, Chexiya xám Seleziya edi.

Avstriyanıń rawajlanıw sebeplerinen biri sonda, ol jaqın qonsılarınan aldınraq absolyut monarxiyaǵa tiykarlanǵan oraylasqan mámleketti payda ete aldı. Bul mámlekette ele XVI ásirden aq Maksimilian I (1459-1459) ótkergen reformalar sebepli tiykar salınǵan xám XVII ásirde Ferdinand II xám onıń miyrasxorları tárepinen bekkemlengen edi. Oraylasqan mámlekettiń payda bolıwı hám Avstriyanıń kúsheyiwine jáne bir sebep, XVII ásirdiń aqırına shekem saqlanıp turǵan Turkiya basqınshılıǵı qáwpi edi.

Pútkil XVII ásir dawamında júz bergen urıslar hámde sawda jollarınıń Jer Orta teńizi qáwpinen Atlantika okeanı tárepke jıljıwı Avstriyanıń ekonomikalıq ómirine óz tásirin tiygizdi.

Ónermentshilikten manufaktura islep shıǵarıwǵa ótiwdiń júda áste aqırınlıǵı aqıbetinde óndiristiń bir waqıtları oǵada rawajlanǵan tarmaqlarıda derlik toqtap qaldı. Tek quralsazlıq, taw kán hám metallǵa islew beriw tarawları óz ónimlerin Gollandiya, Angliya hám Rossiyaǵa satqanlıǵı sebepli óz rawajlanıwın saqlap qaldı.

XVI ásirdegi diyxanlar qozǵalańları bastırılǵannan soń xalıqtıń qurǵın diyxanlardan alınatuǵın salıqlar hám basqa májbúriyatlardıń muǵdarın asırıw siyasatın alıp bardı. Biraq mámlekettiń batıs aymaqlarında diyxanlardı qaytadan erksiz qılıwǵa baylardıń qurbı jetpedi. Olar azat esaplanıp, ayırımlarınıń bolsa áwladtan-áwladqa miyras qalıwshı jerleri bar edi. Bunnan basqa ijarashı diyxanlarda bar edi. Avstriyadaǵı diyxanshılıqtıń Vengriya, Sileziya hám Chexiyadan ayırmashılıǵı sonda, bul jerde iri pomeshik xojalıqlar emes, tiykarınan diyxanlardıń mayda xojalıqları rawajlanǵan, pomeshikler bolsa olardan pul hám ónim formasında salıq alar edi. XVII ásirde hukimet turaqlı hám anıq muǵdarda tólenetuǵın jańa salıq-«Kontribuciya» nı járiyaladı. Bul dáwirde de hár qıylı salıqlar májbúriyatlarǵa qarsı: ań awlaw hám balıq tutıw, toǵaylar hám basqa jámáát jerlerinen paydalanıw huqıqın tiklew ushın diyxanlar qozǵalańları bolıp turdı.