‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Xo‘jalik shirkati qonun hujjatlarida belgilangan tartibda boshqa
yuridik shaxslarning muassisi (ishtirokchisi) bo‘lishi, vakolatxonalar
va filiallar tashkil etishi mumkin.
Korporativ huquq bo‘yicha yetakchi mutaxassislardan biri Т.Ка-
shanina shirkatlarning kelib chiqishini oila boshlig‘i oilada yakka
hukmronligiga asoslangan oilaviy tadbirkorlikdan kelib chiqqan deb
hisoblaydi1. Dastlabki paytlarda shirkatlarda asosan shirkat rahbarining
yoshi, tajribasi muhim rol o ‘ynagan bo‘lsa, keyinchalik ishtirokchilar
o ‘rtasida uddaburon, tadbirkor shaxslar ta’siri orta bordi. Vaqt o ‘tgan
sayin shirkatlarning o ‘zi ham turlarga ajrala boshladi. Bozor muno-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sabatlari mustahkamlanib borayotgan hozirgi sharoitlarda ham
shirkatlar xo‘jalik yurituvchi subyektlar tizimida o ‘ziga xos o ‘rin
egallaydi. Shirkatlarning huquqiy maqomi quyidagi o ‘ziga xos xusu-
siyatlarda yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Birinchidan, shirkatlar ishtirokchilarni shartnoma, kelishuvga
asoslangan birlashmasi, uyushmasi hisoblanadi. Bunday shartnoma
ta’sis shartnomasi deb ataladi va u shirkatning asosiy ta’sis hujjati
hisoblanadi. Ushbu shartnoma predmeti bo‘libmuayyan ashyo, xizmat
va ishlarga nisbatan huquq va majburiyatlarni vujudga keltirish emas,
balki ishtirokchilarning birgalikdagi faoliyatini tashkil etish hisoblanadi.
Ikkinchidan, shirkatlar — bu ishtirokchilarning turli mol-mulklarini
(pul mablag‘lari, ashyolar, ko‘char va ko‘chmas mol-mulklar) birlash-
tirish shaklidir. Ishtirokchilar qo‘shgan ulushlar har xil hajmda-teng
miqdorlarda va turli miqdorlarda belgilanishi mumkin.
Uchinchidan, shirkat kishilarning ixtiyoriy birlashuvi hisoblanadi.