‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

5-§. Fuqarolik huquqining tamoyillari
Huquqiy prinsiplar deganda, qonuniy mustahkamlanganligi tufayli 
umummajburiy tusga ega bo‘lgan, huquqning m azm un-m ohiyatini 
ifoda etuvchi bosh va asosiy qoidalar (negizlar) tushuniladi. Bunday 
qoidalar, nafaqat, bir butun yagona huquqiy tizim ga yoki huquq 
sohasiga, shuningdek, soha osti, institutlar va hatto subinstitutlar 
(yordamchi institutlar)ga ham xosdir.
Huquqiy prinsiplar, shuningdek, sohaviy prinsiplar aham iyatini 
ikki jihatdan baholash mumkin. Birinchidan, ular huquqiy tartibga 
solish mazmunining mohiyatini, ijtimoiy yo‘nalishini ham da sohaga 
taalluqli xususiyatlarini aks ettirsa, ikkinchi tomondan, qonunchilikdagi 
nuqsonlar aniqlanganda va huquqiy normalami o ‘xshashlik bo ‘yicha 
qo‘llaganda, albatta, hisobga olinishini nazarda tutadi.
Fuqarolik huquqiy tartibga solishning prinsiplari qatoriga quyi- 
dagilar kiradi:
1. 
Xususiy ishlarga boshqalarning o‘zboshimchalik bilan aralashuviga
yo‘l qo‘yilmasligi. 
Bu prinsip fuqarolik huquqining xususiy huquq 
sifatida mavqeini tavsiflab, birinchi navbatda, ommaviy hokim iyat va 
uning organlarini nazarda tutadi. Bundan ko‘zlangan maqsad — hoki- 
miyat organlari va um um an, biron-bir kishining fuqarolarning xususiy 
ishlariga, shuningdek, ularning mulkiy munosabatlar ishtirokchilari 
sifatida amalga oshiradigan xo‘jalik faoliyatiga, faqat qonunda nazarda

---

tutilgan hollardagina aralashishiga yo‘l q o ‘yilishini ta ’m inlashdan 
iborat.
Shaxsiy-nomulkiy munosabatlar doirasida ushbu prinsip fuqarolar 
shaxsiy ishi va hayotining daxlsizligi to ‘g‘risidagi qoidalarda o ‘z ifo- 
dasini topgan ( 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 25—27 
moddalari).
Mazkur prinsip talablari Fuqarolik kodeksining 12-moddasi («Davlat 
organining yoki fuqarolaming o‘zini-o‘zi boshqarish organlari hujjatini 
haqiqiy emas deb topish»), 15-moddasi («Davlat organlari va fuqaro- 
laming o ‘zini-o‘zi boshqarish organlari tom onidan yetkazilgan zarami 
to ‘lash»), 1021 va boshqa moddalari orqali amalga oshiriladi.
2. Yuridik tenglik prinsipi fuqarolik huquqi munosabati ishtirok- 
chilarining huquqiy holati (maqomi) ni e ’tirof etadi. U lar bir-biriga 
nisbatan m a’muriy-buyruqbozlik, qaramlik munosabatida b o ‘lmasdan, 
balki o ‘zaro teng huquqlilik aloqalarini o ‘rnatadilar, barchalari uchun 
bir xil imkoniyatlar yaratuvchi umumiy fuqarolik huquqi normalari 
asosida harakat qiladilar. Ayni paytda mazkur prinsip tovar almashuvini 
mulkiy m unosabatlar jarayonida subyektlarning tengligini yuridik 
jihatdan ta ’minlaydi. T a’kidlash joizki, qonunda nazarda tutilgan ayrim 
hollarda yuridik tenglik prinsipida qisman chekinishga ham yo‘l 
qo‘yiladi. Xususan, fuqarolik qonunchiligi doimiy tadbirkorlik faoliyati 
sifatida (professional) xo‘jalik yurituvchi subyektlar uchun b ir m uncha 
q a t’iy ta lab la r o ‘rnatilishi va aksincha, iste’m olchi fuqarolarga 
imtiyozlar berilishi mumkin (FK 358-moddasi).
3.