‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qanoat qil, bo ‘Isa uyingda yorma,
Aytilmagan yerga suqulib borma.
189-mashq. 0 ‘zingizni sinab ko‘ring. Shu so‘zlar ishtirokida qo‘shma
gaplar tuzing.
556

---

1.
M
M
2.
M
M
3.
M
M
4.
M
M
5.
M
M
6.
M
M
7.
M
M
8.
M
M
9.
M
M
10.
M
M
11.
M
M
12.
M
M
13.
M
M
14.
M
M
15.
M
M
16.
M
M
17.
M
M
18.
M
M
19.
M
M
20.
M
M
21.
M
M
22.
M
M
23.
M
M
«М» dan «М» gacha
1. Yelim . 2. Arab harfi. 3. Ish sur’atini belgilovchi m ezon. 4. D oim .
5. Aza. 
6
. M usiqiy atam a. 7. Zarur. 
8
. Yilning m a ’lum fasli. 9. O shkor, 
ayon, aniq. 10. D ardga davo dori. 11. Vafot etgan. 12. N oaniq. 13. Jazoga 
hukm qilingan. 14. B ebahra, benasib. 15. 0 ‘qituvchi, ustoz. 16. Azim , 
ulkan, ulug‘vor. 17. Shakllangan, joylashgan. 18. M ashina, asbob, apparat 
va shunga o'xshash narsalarning ichki tuzilishi. 19. H u rm at va ehtirom ga 
sazovor. 20. Eng ko‘p m iqdor. 21. Q am ariy yil hisobida birinchi oyning 
nom i. 22. O g‘irlik o ic h o v i. 23. M ahkam .
190-mashq. Quyidagi qo‘shma gaplar tarkibidagi bog‘lovchi vositalami
almashtiring. Hosil bo‘lgan sinonimik gaplarning uslubiy bo‘yog‘ini
aniqlang.
1. Zaynab ko‘chani chala-yarim supurib ichkari kirdi-da, eshikni qulfladi.
2. U q o 'lid a olib chiqqanini q ator turgan axlat to ‘la chelaklar yoniga
q o ‘ydi-da, tez iziga qaytdi. 3. U ketgach, biroz yengillashganday b o ‘ldi, 
am m o bir n ec h a soatdan so‘ng yolg'izlik zulm ati un i b attar eza boshladi.
4. U ning vajohatini ko‘rib, Zaynab ch o ‘chidi, salom berishni ham unutdi.
5. Zaynab bu xonadonga kam kelgan, am m o h ar kelganida uyning hasham -
557

---

lariga, bezaklariga m ahliyo b o ‘lib boqdi. 
6
. Kesakpolvon xotinini chaqirib, 
Zaynabning bir-ikki kun shu yerda turajagini tayinladi va dasturxon atrofidagi 
suhbat asosan kiyimlar olam idagi yangiliklarga ko'chdi. 7. Bir necha nafas 
shunday turgach, ko'zlarini ochdi: nur y o ‘qolibdi.
(T. Malik)
191-mashq. Gazeta va jurnal sahifalaridan bog‘langan qo‘shma gaplar­
ga misollar topib yozing. Ularning ma’no va uslubiy xususiyatlarini
tushuntiring.
192-mashq. Matnni o‘qing. Qo‘shma gaplardagi bog‘lovchi vositalami
aniqlang, ularning qanday sintaktik va uslubiy vazifa bajarganini izohlang.
Rivoyatlarga ko‘ra, shoh B ahrom D ilorom ning bir o 'zin i jaziram a 
sahroda qoldirib ketadi. Qiz ko‘p iztiroblar chekadi va boshpana izlay 
boshlaydi. N ihoyat, bir xarob qishloq k o ‘rinadi. D ilorom ni bir darvesh — 
D eh q o n o ‘ziga qiz qilib oladi-da, uni o 'qitib , parvarish qila boshlaydi. 
Falsafa, tabiiy fanlar, psixologiya va sa n ’atni puxta egallagan va dunyoni 
ko ‘p ko‘rgan bu D ehqon o'zidagi b o r bilim larni D ilorom ga o'rgatadi. U , 
ayniqsa, ashula aytish va m usiqa chalish bobida misli yo‘q san ’atkor bo'lib 
shuhrat topadi. Bu haqdagi xabar B ahrom ning qulog'iga yetib boradi va 
shoh D ilorom ni sotib olish uchun uning oldiga keladi, qiz yuzini ch ach - 
von bilan yashirib, B ahrom ga o 'zining ajoyib san ’atini nam oyish qiladi, 
lekin bun d an hayratlangan B ahrom o ‘z tuvg'ularini yashirib, D ilorom ning 
bu sa n ’ati haqida shunday deydi: «D unyoda h ar bir inson kishini o'ziga 
rom qiluvchi biror iste’dodga ega bo'ladi. Shuning uchun bunday iste’dodlar 
har bir yurtda bor, am m o hech bir m am lakatda ham m asidan ustun turadigan 
m o h ir kishi y o ‘q», deydi.
193-mashq. Nuqtalar o ‘rniga kerakli bog‘lovchilar va tinish belgilarini