‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Sifatlovchi aniqlovchi
J
 
1-topshiriq.
«Olma» so‘zi bilan bog‘langan so‘roqlar o ‘rniga mos 
kelgan so‘zlarni qo‘ying. Bu so'zlarning qanday belgi bildirayotganini 
ayting.
[U
Esda saqlang. 
Predmetning belgisini (ta ’m-maza, xil-xususiyat,
w
miqdor, tartib, o ‘rin-paytga munosabat) bildirgan aniqlovchilarga
sifatlovchi aniqlovchi deyiladi.
Sifatlovchi aniqlovchilar qanday? qanaqa? qancha? nechta? qaysi? 
qanaqa? qayerdagi? nechanchi? so‘roqlariga javob b o ‘ladi. Masalan, 
qizil
(qanday?) 
olma, uchta
(nechta?) 
olma
, 
ana bu
(qaysi?) 
olma, adirdagi
(qayerdagi?) 
olma, kechagi
(qachongi?) 
olma, uchinchi
(nechanchi) 
sin f
kabi.
t
Juda muhim. 
Sifatlovchi aniqlovchi sifatlovchi, aniqlanayotgan
,
predmet esa sifatlanmish deb yuritiladi. Sifatlovchi va sifatlanmish
munosabati sifatlovchili birikma sanaladi.
0 ‘ylang: 
Aniqlovchilar faqat belgi bildiradimi?
Tayanch tushunchalar: 
aniqlovchi, sifatlovchi, sifatlanmish, sifatlovchili 
birikma.
491

---

Quvida berilgan maqolning m a’nosini izohlang; o ‘zaro fikrlashing, 
aniqlovchilarini toping.
Yaxshi so ‘zga uchar qushlar el bo ‘lar,
Yomon so ‘zga pashsha kuchi f il bo ‘lar.
96-mashq. 0 ‘qing. Sifatlovchi aniqlovchi qanday ifodalanganligini ayting.
1. 
Usta Binoqul shishib ketgan oyoqlarini sudrab bosgancha zorlanib 
inqillaydi. 2. Hofiz K o‘ykiy esa lablarini mahkam qimtigancha ko‘proq 
o ‘z yuragidagi vahmni yengish uchun unga tinimsiz taskin-tasalli beradi.
3. Karvondagi dunyo kezgan savdogarlarning vazmin, maroqli gurunglari 
yo‘l tanobini tortar, huvullagan, fayzsiz cho‘lning o ‘lik manzarasiga bir 
qadar jonlanish bag‘ishlagandek bo‘lar edi. 4. 0 ‘n sakkizinchi kuni sahar 
chog‘i kimsasiz biyobonda hali mast uyquda yotgan karvonni qaroqchi 
bosdi. 5. Eski imlodagi bir risola diqqatini tortdi. 
6
. Garchi bundoq xom 
xayollar bilan shu ravonda o ‘zimni aldab necha kuz-u, necha bahorni 
besamar o'tkazib yuborgan bo‘lsam-da, baribir bu safar ishonchim komildek 
tuyulardi. 
(X. Sultonov)