‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

t
Daryo, shovulla;
M irzacho‘l, shamol; 
Shaftoli, hid;
M aktab, hovli.
\ 
Esda saqlang. Bir predmetning boshqa predmetga qarashlilik
> belgisini bddirgan aniqlovchiga qaratqich aniqlovchi deyiladi.
Masalan, 
M irzacho‘lning shamoli. 0 ‘rik guli 
kabi.
Juda muhim. Qaratqich aniqlovchi qaratqich, qaratqich aniqlovchi
bog‘langan b o ‘lak esa qaralmish deyiladi. Qaratqich va qaralmish
munosabati qaratqichli birikma hisoblanadi.
Qaratqich aniqlovchi qaratqich kelishigi shaklini, qaralmish egalik 
qo‘shimchasi shaklini olgan bo‘ladi. Ba’zan bu shakllar ifodalanmasligi 
mumkin. Qaratqich va egalik shakllarining ifodalanishi quyidagicha bo‘ladi:
a) ot+qaratqich-ot+egalik 
Litseyning ko‘rinishi
b) ot+qaratqich-ot+fe’l 
Quyoshning nuri
d) ot+fe’l-ot+egalik 
Shahar ko'chalari
e) ot+fe’l-ot+ fe’l 
Bozor ko'cha
f
Juda muhim. 
Q aratqichda qaratqich kelishigi doimo tushib qola 
bermaydi. Agar qaratqich atoqli otlar, olmoshlar, otlashgan so‘zlar 
bilan ifodalangan bo‘lsa, albatta, qaratqich kelishigi bilan qo'llanadi.
493

---

Shuningdek, qaratqich va qaralmish o ‘rtasida boshqa bir so‘z 
bo‘lsa, qaratqich kelishigi tushib qolmaydi. M asalan, 
Mirzacho‘1
shamoli, Mirzacho ‘Ining sovuq shamoli.
Qaratqich bilan qaralmish o ‘zaro shaxs-sonda moslashadi. Masa­
lan: 
Mening daftarim, sening daftaring, uning daftari.
99-mashq. Berilgan gaplarni o ‘qib, qaratqichli birikmalarni ajrating
va maxsus chizgilar bilan k o‘rsating. Ifodalanmay qolgan shakllarni —
qaratqich yo qaralmishni aniqlang.
1. Bir inson taqdirida o ‘n yil davomida ne-ne o'zgarishlar bo‘lmaydi.
2. Keyingi yillarda qishloq xo‘jaligi sohasida yaxshi natijalarga erishayotgan 
siz — farg'onalik dehqonlarning bu yutug‘ingiz viloyatda islohotlarning 
izchil amalga oshirilayotgani, odamlarda o ‘z yeri, o ‘z mulkiga nisbatan 
egalik tuyg'usi shakllanayotgani, mehnatga munosabatning o‘zgarayotganidan 
yaqqol dalolatdir. 3. Farg‘ona viloyati mehnatkashlari qisliloq xo‘jaligining 
boshqa sohalarida ham yuksak natijalarga erishib, mamlakatimizning yanada 
gullab-yaslmashi, el-yurt farovonligiga o ‘zining salmoqli hissasini qo'shadi.
4. Sizlarning ana shu yo‘ldagi xayrli ishlaringizda omad, xonadonlaringizga 
qut-baraka tilayman. 5. Yurtimiz o ‘g‘il-qizlarining dunyo yoshlari o ‘rtasida 
o ‘tkaziladigan tadbirlarda ishtirok etishi odatiy holga aylanm oqda.
6
. Islohotlarning taqdiri va samarasi, birinchi navbatda, kadrlaming saviya- 
siga, ularning zam on va 
taraqqiyot talablariga n ech o g ‘liq javob 
berishiga 
taqalib qolar edi. 
( Gazetadan)