‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bolalar
bo g‘chasiga hadya qildim. Bolalar bog'chasi uchun hadya qildim.
Mehnatsevarligidan xalq о ‘rtasida obro ‘-e ’tibor topdi. Mehnatsevarligi
uchun xalq о ‘rtasida obro ‘-e ’tibor topdi.
Dalaga ketdi — dala tomon ketdi.
Kelishik qo'shim chalari bilan ko'm akchilar o'rtasida m azm uniy 
umumiylik bo'lsagina biri o'rnida ikkinchisi kela oladi. Birinchi gapda har 
ikkisida atash m a ’nosi, ikkinchi gapda sabab m a’nosi, uchinchisida 
yo'nalish m a’nosi mavjud. Ana shu um um iy m a’no ularning o'zaro 
almashinuviga imkon beradi.
S hu n i t a ’kidlash k erakk i, m az k u r u m u m iy m a ’n o n i qanday 
ifodalashda kelishik bilan ko'makchi m a’lum darajada bir-biridan farqlanadi. 
Kelishik qo'shim chasi orqali ifodalangan m a’no aniq, ko'm akchi orqali 
ifodalangan m a’no esa um umiyroq, noaniqroq bo'ladi. Ayniqsa bu farq 
yo'nalish m a’nosini bildirishda aniq seziladi. Solishtiring: 
Samarqandga
ketdi — Sam arqand tomon(ga) ketdi.
392

---

^
Savol va topshiriqlar
1. Qanday so‘zlarga yordamchi so‘zlar deyiladi?
2. K o‘m akchilar deb nimaga aytiladi va ular gapda qanday vazifa 
bajaradi?
3. K o ‘m akchilar qanday turlarga b o iin adi?
4. K o‘m akchilar bilan kelishiklar o ‘rtasidagi umumiylik va o'ziga 
xos tom onlarni tushuntiring.
341-m ashq.
0 ‘qing. K o‘makchilarni topib, o'zidan oldin kelgan 
so‘zlar bilan birga ko‘chiring va gapda qanday sintaktik munosabatlarni 
ifodalashini ayting.
1. Yaxshi kitob m uallifning odam zod u c h u n atalgan to rtig ‘idir.
2. Ilm va dinning m ashhur kishilari o ‘z m aslahatlari bilan podshohlarga 
yordam berib kelganlar. 
(A. Temur)
3. «Ey farzand, ilm olmoqning 
fazilatlari ko‘pdirkim, ilm orqali hayoting farog‘atda, yurish-turishing 
hurm atda bo ‘lur».