‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(S. M o ‘min)
281-m ash q.
Q atralarni o ‘qing, ularda ishlatilgan olm oshlarning 
uslubiy xossalarini aniqlang.
333

---

Bir donishm anddan so'rashibdi:
— Eng yomon illat nima?
— 
Noshukurlik, — debdi u, — noshukurlikning bexosiyat tom oni 
shundaki, bu illatga o‘ralgan kishi his etish, jamiyki narsadan lazzatlanish, 
bahram and bo‘lish qobiliyatini yo‘qotadi.
* * *
G ohida har bir kunning qurboni bo‘lging keladi,
G ohida har bir kunni kaltaklab urging keladi.
* * *
Ba’zan yomon odamlar kasriga uchrab
Yaxshilardan ajrab qolishingga oz qoladi.
* * *
Bekatdan chiqqan bir yo ‘lovchi o'rnini topib bahuzur joylashib 
olgach, so'radi:
— Bu avtobus, qayoqqa borarkin?
* * *
U kim bilan suhbatdosh bo'lm asin g'iybatdan boshlaydi gapni.
— Katta og'iz M alikaxonning kiygan ko‘ylagini ko‘rdingizmi, hech 
bir maqtanadigan joyi yo‘q.
— Q o‘ying, — dedim m en darhol to ‘xtatib. — Birovning orqasidan 
gapirguncha oldiga borib ayting!
— Iye, esimni yebmanmi. Keyin ko‘ziga yom on ko‘rinib-a?
* * *
Bir dugonam g‘alati jilmayib m endan kechirim so‘radi:
— Xafa bo‘ldingmi boyagi gapimga. Yaxshi gap-ku. Qarshimizdan 
boshqa tanish qiz chiqib qoldi. Dugonam meni unutib, endi unga murojaat 
qila boshladi:
— Ey, Mavjuda, boya sizni «ipay oyim» deganimga xafa b o ‘l- 
dingizmi?
Qiz qo‘lini siltagancha hech narsa demasdan jo ‘nab qoldi.
Dugonam yo‘lakda uchragan uchinchi qizga gap qistirdi:
— Hov, ili-miliq, qayoqqa?
Dugonam endi bu qizdan ham kechirim so‘rashi kerak.
282-m ashq.
 
M atnni o ‘qing, olmoshlarni topib, ularga tavsif bering.
Boshimga bir savdo tushdi-yu rahm atli otam ning o ‘z tilovatlarida: 
«Nohaq tuhm at, bem ahal o ‘lim dan o ‘zing asragin», deya qiladigan 
iltijolari qulog‘im ostida jaranglab ketdi. Ham isha shunday: «Salomatlik 
qadriga yetmas — bem or b o ‘lmaguncha» deganlaridek, xom sut emgan
334

---

notavon bandalar boshimizga biror kulfat tushm aguncha yoki peshanamiz 
biror yerga «taq» etib urilmaguncha, so'zning ham, nasihat va duoning 
ham qadriga yetmaymiz. Deyarli har kuni ro‘baro‘ bo'ladigan oshnolarimiz 
pand berib, boshimiz malomatlarga qolganidan keyingina beg'ubor o'tgan 
kunlarimiz, beig'vo kechgan onlarimiz ko'zim izga to'tiyo bo'lib ko'rina 
boshlaydi. Faqat shundan keyingina tilimizdagi «tuhmat», «bo'hton» degan 
so'zlarning m a’nolarini, ularning paydo bo 'lish sabablarini qidirib 
qolamiz, faqat shundan keyingina kitob tokcham izda jim gina turadigan 
«Tafakkurgulshani»ning shu kungacha bilmagan sahifalarini ochamiz va 
ilgari e ’tibo rn i to rtm agan hikm atlar dardim izga m alham dek yoqa 
boshlaydi: «Kaltafahmlar faqat odamlaming kamchiligini ko'radilar-u, 
fazilatlariga e’tibor bermaydilar. Ular badanning nuqul gazak olgan a’zosiga 
qo'nm oqchi bo'layotgan pashshaga o'xshaydilar. B o'hton ham yaxshi 
odamlarga yopishadi».
Ha, ming afsuski, tuhm at balosi ham yaxshilarning, biror sohada 
omadi chopib, ishi yurishib qolganlarning gardaniga yopishadi. Yana mevali 
daraxtga tosh otiladi! Bunga misol izlab ovora bo'lmasligimiz uchun Fitrat, 
C ho'lpon, Abdulla Qodiriy, U sm on N osirlar taqdirini bir bor eslab 
qo'yishning o'zi kifoya. Xalqimizning bu asl farzandlari, eng birinchi 
navbatda, g'arazgo'y, toshbag'ir, qora yurak hamkasblarining qurboni 
b o 'ld ilar. O 'zbek adabiyotining yorqin yulduzlari b o 'lg an bunday 
jahonshum ul iste’dodlar hasadgo'y va g'alamis hamkasblarining bo'htoni 
tufayli bu yorug' olam ni bag'ri xun bo'lib o'tkazishga, otashin so'zlarini 
bo'g'izlarida olib ketishga majbur bo'ldilar. X o'sh, tuhm at shu qadar 
jirkanch illat ekan, unga qarshi qanday chora qo'llagan m a’qul? Biz- 
ningcha, choralarning eng birinchi va eng osoni — tuhm atchining so'zini 
tinglam aslikdir. Zero, shariat hukm iga b inoan g'iybatning sherigidir. 
U g'iybatchini inkor qilib, gapini bo'lishi, mavzuni boshqa yoqqa burish 
bilangina bu gunohdan qutulib qoladi.