‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(«Sharq
m ash ’all» jurnali,
1998, № 3—4)
Tayanch tushunchalar
birlik son, o ‘nlik so n,.so dd a son, qo‘shma son, sonlarda jamlik 
m a’nosi, sonlarda gum on m a’nosi.
330

---

2 7 -D A R S .
O LM OSHLARNING M A ’NO
XUSUSIYATLARI
Darsning maqsadi: 
olm oshlarning m a’no xususiyatlari haqidagi 
talabalaming bilimlarini mustahkamlash.
R e j a: 
* Olmosh va uning vazifalari.
* Olmoshlarning m a’no turlari.
J
 
Topshiriq.
«Mingta siz-bizdan bitta jiz-biz yaxshi», «Sen ham, 
siz ham bir og‘izdan chiqadi» maqollarining tarkibida kelayotgan 
olmoshlarning uslubiy xossalarini izohlang. Siz ham olmoshlar 
ishtirokida gaplar tuzing.
Beruniy Xorazmning qadimgi poytaxti K ot (K at) shahrida tug‘ilgan.
Uning ismi Muhammad, otasining ismi esa Ahmaddir.
Bu gapda Beruniy 
atoqli oti o ‘rnida U ning so‘zi almashib, atoqli ot ifodalagan m a’noni 
anglatadi. Yoki: 
«Yaxshilik qoTingdan kelmasa, yom onlik qilma. Bu hech
qachon yodingdan chiqmasin».
M azkur gapda esa bu so‘zi oldingi butun 
gap o'rnida almashib kelyapti.
■ 
Barcha mustaqil so‘z turkumlari va hatto yordamchi so‘zlar
• 
hamda gap o‘rnida almashinib kelgan so‘zlarga olmosh deyiladi.
Olmoshlar ot, sifat, son, ravish, fe’l o 'rnida va ba’zan yordamchi 
so‘z, gap o'rnida almashinib keladi. Masalan, 
Gul ochildi. Uning ochilishi
kishilarga rohat b a g ‘ishladi. Gullarning к о ‘p ip u sh ti rangda. Ana shu rang
menga ju d a yoqadi. Karim gullarni uza boshladi. Bu esa bog‘bonning
jahlini chiqardi. Va
bog'lovchisi o'zaro teng m a’noli gaplarni bog'laydi. 
Bu teng bog'lovchilar sirasiga kiradi. Bu gaplarning birinchisida