‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(A. Cho'lpon)
100-mashq.
Tilimiz taraqqiyotida sinonimlar m uhim ahamiyatga ega 
bo'lib, u ikki xil baza asosida paydo bo‘ladi: tilning ichki imkoniyatlari 
asosida va boshqa tildan so‘z olish natijasida. E ’tibor bering!
Tojik tilida
2. 0 ‘zbek tilida
chorpoya
so‘ri
o lo v
o ‘t
chopon
to ‘n
kissa
ch o ‘ntak
dasta
sop
buqa
no w o s
jilt
muqova
oftob
quyosh
osmon
ko‘k
Tojik tilidan so‘z o ‘tish natijasida qo ‘shma va juft so'zlar ham paydo 
b o ‘lgan.
Bosh (pana), qon (xo‘r), qo ‘sh (nay), shirin (so‘z), yalang (bosh), 
qahr-g‘azab, to ‘y-tom osha, sog‘-salomat, achchiq-chuchuk.
101-mashq.
Berilgan so‘zlar qaysi tillardan o ‘zbek tilining leksik 
qatlamiga o‘zlashganligini lug‘at yordamida aniqlang. Bu so‘zlaming o‘zbek 
tilida qo'llanilish sabablarini tushuntiring.
214

---

Sport taym , lizing, aviatsiya, garaj, okean, xorijiy kompaniyalar, 
firma, kooperativ, avans, sug‘urta, aksiya, apelsin, limon, lenta, pyesa, 
epos, kokteyl, obyekt.
102-m ashq.
A. Hojiyev, L. Reshetovlarning « 0 ‘zbek tili gram m atik 
terminlarining qisqacha izohli lug‘ati»dagi 
20 ta so'zni ajratib, m a’nolarini 
puxta o ‘rganing. Ularning qaysi tillardan o ‘zbek tiliga o ‘zlashganini toping.
103-mashq.
Matnni ko‘chiring. So‘ngra umumturkiy so'zlar, o'zbekcha 
so‘zlar, forscha-tojikcha so'zlar, arabcha so‘zlarni joylashtirilgan chizm a 
chizing va matndagi so‘zlarni shu chizmalarga joylashtiring.
FA RZA ND VA OTA UCHRASH UV I
«Toshkent — Andijon» poyezdi Asakaga yetib keldi. Yo‘lovchilar tez- 
tez vagonlardan tusha boshladilar. Havo ochiq, ko‘kda son-sanoqsiz 
yulduzlar charaqlagan, mayin shabada esib turibdi. Shahrixon soyi 
shovullab, suvi qirg‘oqqa uriladi, paxsa devorlardan engashgan olcha 
munchoqlari, oq o ‘riklar oydinda ko‘zga tashlanib qoladi, uzoqlarda elektr 
chiroqlari miltillaydi. Yuk xaltasini orqalab olgan imoni komil, m o‘min 
yigit bu manzaralarga suqlanib, ko‘cha o'rtasidan kelmoqda. U zoq vaqt 
jang olovlarida yurgan kishi uchun bu manzaralar orombaxsh tuyilar, 
quvonchi ichiga sig‘mas edi. Novcha teraklar uchida oyning kumush parchasi 
suzadi, shamol novda-nihollarni tebratadi. Ana, tong ham otm oqda. 
Allaqayerda bulbul to ‘lib-toshib kuylaydi, yaqin o ‘rtada xo‘roz qichqiradi. 
K o‘prik oldida fonus ko‘targan kishi paydo b o ‘ldi. Bu — P o ‘latjonning 
otasi edi. P o‘latjonning tili tanglayiga yopishib qolgandek gapira olmas, 
vujudi esa karaxt bo‘lib qolgandek qimirlamas edi. Farzand bilan ota 
uchrashuvini ko'kdagi oy kuzatar edi.