‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

199

---

Savol va topshiriqlar
1. Vazifadoshlik asosida m a’no ko‘chishi deganda nimani tushunasiz?
2. Vazifadoshlik asosida ko‘chm a m a’no ifodalashning metafora, 
metonimiya, sinekdoxa asosida ko'chm a m a’no ifodalashdan qanday farqi 
borligini tushuntiring.
3. Vazifadoshlik asosida ko'chma m a’noning ifodalanishiga uchta misol 
keltiring va ko‘chm a m a’no ifodalash sababini izohlab bering.
73-mashq.
Hikoyatni o ‘qing, so‘z m a’nosi ko‘chirilgan o ‘rinni topib, 
unga tavsif bering.
Ikki kishi poyezdda hamroh bo‘lib ketishayotgan edi. Ulardan birining 
ko‘zi tashqarida o ‘tlab yurgan qo‘y-q o ‘zilarga tushdi va dedi:
— Qiziq, bu yerdagi tuyoqlar soni nechta ekan-a?
Ikkinchisi ularga biroz qarab turdi-da, shunday deb javob berdi:
— 
0 ‘tloqda bir ming qirq uchta qo‘y bor.
— 
0 ‘lay agar, — dedi birinchisi, — shu qo'ylarning egasi bo‘lma- 
ganimda, bu gapingizga sira ishonmagan bo ‘lardim. Qanday topdingiz?
— Buning hech ham qiyin joyi yo‘q, — dedi hozirjavoblik bilan 
unisi. — Barcha tuyoqlarni hisoblab chiqib, to ‘rtga bo‘ldim -qo‘ydim...
74-mashq.
Qanot, yurak, oyoq, k o ‘z, bosh
so'zlarini vazifadoshlik 
asosida ko‘chm a m a’nolarda ishlating. M a’no ko‘chishning nimaga 
asoslanayotganiga diqqat qiling.
75-mashq.
Gaplarni o ‘qing, sinekdoxa yoki vazifadoshlik usuli bilan 
so‘z m a’nosi ko‘chirilgan o ‘rinlarni topib, izohlang.
1. 
Sekinroq gapiring, aylanay, devorning ham qulog‘i bor. 2. Hozirgi 
yoshlarimizga ko‘z tegmasin, ular bizdan ko‘ra aqlliroq, bilimdonroq 
bo‘lib o'sishyapti. 3. Guruhim izning birlashishi uchun unga bir bosh 
kerak bo‘Iib qoldi. 4. Samolyotning qanoti o ‘ta pishiq materialdan ishlangan.
5. Kechagi fiitbol bahsida 0 ‘zbekistonning qo‘li baland keldi. 
6. Olimpiadada 
birinchilikni bu gal Buxoro olib ketdi. 7. Avtomobilning eshigini ochib 
d o ‘stini chiqarib oldi. 
8. Askarlarim iz V atan sarhadlarini ko‘z b o ‘lib, 
quloq b o ‘lib tu n -u kun sergaklik bilan q o ‘riqlamoqdalar. 9. Bu xush- 
xabarni do‘stlarimga yetkazish uchun oyoq b o ‘lib yugurdim.