‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Eslab qoling. Undalmalar oldidan undov s o ‘zlar ishlatilganda,
yozuvda undalma bilan undov so ‘zjar orasiga hech qanday tinish
belgi q o ‘yilmaydi.
Undov s o ‘zlar undalmadan s o ‘ng kelganda esa undov bilan
undalma chiziqcha bilan ajratib yoziladi.
U ndalm alar ko‘pincha I shaxs birlikdagi egalik qo'shim chasini olib 
keladi. Bunday vaqtda undalma vazifasida kelayotgan tinglovchi so'zlovchiga 
yaqin ekanligini, erkalash, suyish m a’nolarini ifodalaydi. 
Azizim, dunyoga
bevaqt kelibmiz.
(
Uyg'un)
Ayrim hollarda undalm a nutqda tushib qolib, uning o'rnida undovlar 
q o ‘llaniladi. M asalan, 
Hoylar, bu yoqqa kelinglar. Hoy, chilim keltir.
U ndalm a o'rnida 
hoy
kelganda tinglovchiga hurmatsizlik, mensimaslik 
m a’nosi ifodalanadi.
Ba’zan, er-xotin bir-biriga murojaat etganda III shaxs birlikdagi egalik 
qo‘shimchasi bilan kelgan undalmadan foydalaniladi. Masalan, 
Oyisi, keling.
Dadajonisi, choy iching
kabi.
0 ‘ylang: 
Undalm alar nutqimizda nima uchun kerak?
Tayanch tushunchalar: 
undalm a, undov so ‘z, undalm alar bilan 
birgalikda ishlatiladigan tinish belgilari.
Berilgan maqolni izohlang, uni undalmali gapga aylantiring, unda 
undov so‘z, egalik qo‘shimchalari ham ishtirok etsin.
Erta eksang, erta о ‘rasan.
141-mashq. 0 ‘qing. Boshqa bo‘laklar bilan grammatik aloqaga kirish-
maydigan boMaklarni toping. Nima uchun aloqaga kirishmayotganini
izohlang.
1. 
Umrzoq ota qog‘ozlardan birini — qora hoshiyali pushti rang qog‘ozni 
Xolbibining qo‘lidan yulqib oldi. 2. Darhaqiqat, tepa ustidan diqqat bilan 
qaralsa, hali ham odamzod qo‘li bilan qurilgan kanalning izlari ko‘rinadi.
3. Y o‘q, og‘aynilar, biz bu yerda qancha tortishmaylik, oramizda har 
qancha gap qochmasin, bu mehnat sarf qilsa arziydigan ish ekanligi ravshan 
ko ‘rinib turibdi. 4. A w alo, rosmana ilmiy loyiha kerak. Tushundingmi? 
Bunday loyiha uchun pul to ian ad i. Ikkinchidan, portlatish ishlari talab 
qilinadi. 5. Ayting-chi, Oyqiz, barcha ishlar qo‘l kuchi bilan ado qilinadimi?
521

---

6
. Darhaqiqat, o‘g‘lim, bizdan ko‘ng!ingiz to ‘q bo‘lsin, xalqimiz inoq va 
serg'ayrat, yuzlaringizni shuvut qilmaydigan xalq. 7. Keling, shu yerda 
ozgina o ‘tiraylik. «Yuring, yaxshisi, uyga kiraylik, Oyqiz», dedi Olimjon 
Oyqizni qistab, uning rozi boiishiga judayam ishonqiramay. 
8
. Ulug‘larning 
ta ’biri bilan aytganda, tutunsiz o ‘tin yo‘q, xatosiz odam. 9. Ehtimol, u 
ham kun bo‘yi jon-jahdi bilan ishlab, haddan tashqari charchagandir. 
10. Qisqa qilib aytganda, Jalolov bilan birga xatoning oldini oldik, menimcha.
(Sh. Rashidov
)