‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

S IF A T L O V C H I A N IQ L O V C H I
Darsning maqsadi: 
aniqlovchi va uning gap tuzilishidagi о ‘rni haqida
talabada k o ‘nikma hosil qilish.
R E J A :
1. Aniqlovchi haqida.
2. Aniqlovchilarning m a’no turlari.
Quyidagi savolga javob bering. Qaysi gulni sevasiz?
J
 
1-topshiriq. Oq gul, chiroyli gul, yovvoyi gul
birikmalaridagi 
so‘zlarning bir-biriga bog‘lanish holatlarini aniqlang.
2-topshiriq.
Yuqorida javobingizda 
gul
so‘ziga bog'lanib kelgan 
so‘zni aniqlang va uning qanday gap bo‘lagi ekanligini ayting.
Л_ 
Esda saqlang. Ma ’lum bir gap bo ‘lagi vazifasida kelgan predmetni
w
bildiruvchi so ‘zlarga bog'lanib, uning belgisini bildirgan b o ‘lak
aniqlovchi hisoblanadi.
M asalan, 
Shakar qovunlarning mayin hidlari sabo bilan tarqalar sekin
gapida nima tarqaladi? so‘rog‘iga 
shakar qovunlarning mayin hidlari
birikmasi 
javob bo‘ladi. Demak, bu birikmaning hammasi yaxlit holda birikmali ega 
vazifasida keladi. Birikmali ega, o ‘z navbatida, aniqlovchi va aniqlanmish
490

---

qismlariga bo'linadi: 
shakar qovunlarning
(qaratqich aniqlovchi) 
may in
hidlari
(aniqlanmish). Qaratqich aniqlovchi ham, aniqlanmish ham birik­
mali b o iib , ular sifatlovchi va sifatlanmishlardan tashkil topgan. 
Shakar
(sifatlovchi) 
qovunlarning
(sifatlanmish), 
mayin
(sifatlovchi) 
hidlari
(sifat- 
lanmish).
Aniqlovchilar sifat, olmosh va sifatdoshlar bilan ifodalanadi.
Aniqlovchilar predmetning qanday belgisini ifodalashiga
ko‘ra uch turli bo‘ladi:
a) sifatlovchi aniqlovchilar;
b) qaratqich aniqlovchilar;
d) izohlovchi aniqlovchilar.