‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(S a id Anvar)
38-mashq.
So‘zlashuv nutqiga xos qisqargan so‘z shakllarini orfoepik 
m e’yorlarga muvofiq talaffuz qiling, so‘ngra ular ishtirokida gaplar tuzing.
Olvoling, ketvordi, kem ayapti, kam ayipti, daraxtti, ishlam edi, 
boriylar, turm ayladi, isrop qimeylik, tayarlandi, ardoladi, ketom adi, 
g‘iyvat
Tayanch tushunchalar
adabiy til, sheva, lahja.
2.2. ADABII TIL SHAKLLARI
Darsning maqsadi: 
o ‘quvchilarning yozma va og‘zaki nutqini shakllan- 
tirish, ularda shunday ko‘nikmalar hosil qilish.
R e j a :
* Adabiy til shakllari.
* Yozma adabiy til va uning turlari.
* Og‘zaki adabiy til va uning turlari.
Adabiy til yozma va og‘zaki shakllarga ega bo‘ladi.
Harflar vositasida yozma ravishda bayon qilinuvchi adabiy
J 
til yozma adabiy til sanaladi.
M asalan, gazeta-jurnallar tili, ish qog‘ozlari tili va boshqalar.
Tovushlar vositasida og‘zaki ravishda bayon qilinuvchi adabiy
I 
til shakliga o g ‘zaki adabiy til deyiladi.
Masalan, radio, televideniye orqali uzatiluvchi suxandon yoki 
jurnalist nutqi va hokazolar.
Adabiy tilning rivojlanishida badiiy asarlarning xizmati katta, chunki 
adabiy til m e’yorlarining shakllanishida adabiyotning ta ’siri kuchli bo‘ladi. 
Shunday bo‘lishiga qaramasdan adabiy til bilan badiiy til bir narsa emas. 
Badiiy tilda adabiy til bilan birgalikda turli shevalarga yoki kasb-hunarga 
mansub personajlar nutqi ham ishtirok etadi.
175

---

M asalan,
Odamlar aqlining chirog‘i bilim,
Balodan saqlanish yarog‘i bilim.
(R udakiy)
Badiiy til (badiiy nutq), adabiy tilning og‘zaki so‘zlashuv uslubi, 
publitsistik uslub, rasmiy uslub singari uslublardan biri, ya’ni badiiy 
uslub sanaladi. K o‘rinadiki, adabiy til badiiy tildan kengroq tushuncha 
bo‘lib, badiiy tilni ham o ‘z ichiga oladi.