‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

■ 
Faqat muayyan bir hududga x os ayrim belgilarni o ‘zida
.
namoyon qilgan til shakli mahalliy shevalar hisoblanadi.
S h ev alar shu xusu siy atlari bilan boshq a h u d udga m ansub 
shevalardan va ayni paytda adabiy tildan farq qiladi.
Adabiy til xalq shevalaridan oziqlangan holda muttasil rivojlanib 
boradi. Dem ak, adabiy til xalq shevalaridan uzilgan til emas.
170

---

A dabiy til xalq sh e v ala ri n e g iz id a s o ‘z u s ta la ri to m o n id a n
umumlashtirish, qat’iy m e’yorlami ishlab chiqish yo‘li bilan hosil qilinadi. 
Hozirgi o ‘zbek adabiy tili ko‘proq qarluq, qisman qipchoq va o ‘g‘uz 
shevalari negizida vujudga kelgan. Qarluq shevasi vakillari ko‘proq Farg'ona 
vodiysi, Toshkent, Samarqand, Qarshi shaharlari va ularning atroflaridagi 
hududlarda istiqomat qilishadi. Shuningdek, bu sheva vakillarini Markaziy 
Osiyoning bir qancha joylarida, xorijiy mamlakatlarda ham uchratish 
m umkin. H ar bir ziyoli o ‘zi mansub b o ig an hudud tili xususiyatlaridan 
qutulib, adabiy tilda gapirish ko‘nikmasiga ega b o im o g i lozim.
M asalan, 
ashi, kevotti, kelutti, kelopti, oka, aqa-baqa
singari shakl- 
larni nutqda q o ila sh so‘zlovchida nutq m adaniyatining shakllanm a- 
ganligidan dalolat beradi.
9
Savol va topshiriqlar
•
1. Adabiy til nima va u xalq shevalaridan nimasi bilan farq qiladi?
2. Xalq shevalari deganda nimani tushunasiz va uning adabiy til bilan 
aloqasi qanday?
3. Siz m ansub b o ig a n shevaning adabiy tildan farq qiladigan 
tom onlarini ayting.
29-m ashq.
0 ‘z shevangizga xos so'zlashuv uslubining belgilarini 
adabiy til m e’yorlari bilan qiyoslang va farqlarini tushuntiring.
30-m ashq.
Quyidagi chizm ani ko'chiring. Ilova qilingan so'zlarni 
o ‘qib, ularni orfograftya qoidalariga rioya qilgan holda n am unada 
ko‘rsatilganidek chizmani to idiring.
N a m u n a