‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

ko^p odam lar,
yigirm ata m aktab, ancha y illa r
kabi.
287
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shuni ta ’kidlash kerakki, ko'plik shakli sanaluvchi 
-la r
otlarga 
qo'shilib doimo ko‘plikni bildiravermaydi. U birlik m a’nosini o'zgartirmas- 
ligi ham mumkin. Bu vaqtda 
-la r
hurm at, tasviriylikni kuchaytirish, 
ta ’sirchanlikni oshirish m a’nolarida qo'llaniladi. M asalan, 
ko'zlarimga
ishonmayman. (« 0 ‘tkan kunlar»)
Bu jumladagi 
k o ‘zlarimga
so‘zini birlik 
shaklga — 
ko'zimga
shakliga almashtirib ko‘ring. Ikkinchi holat bilan 
birinchi holat bir xil m a’noni — birlik m a’nosini (bir kishining ko‘zini) 
ifodalasa ham, lekin bu ikki holat ta ’sirchanlik, ifodalilik belgisiga ko‘ra 
bir-biridan farq qiladi. Birinchisida yuqoridagi belgilar bor, ikkinchi holatda 
esa yo‘q. Yana solishtiring:
Bolalarning shovqinidan boshlarim og ‘rib k etd i
— 
Bolalarning
shovqinidan boshim o g ‘rib ketdi.
Har ikki holatda ham bir kishining boshi 
haqida fikr yuritiladi, lekin birinchi gapda boshlarim so'zidagi 
-la r
ko‘plikni bildirmasdan, bosh so‘zining m a’nosini kuchaytirish, ta ’kidlash 
vazifasini bajaradi. Bunday m a’no esa ikkinchi holatda yo‘q.
Donalab sanalmaydigan narsa va hodisalarni bildiruvchi otlar birlik 
shaklda kelsa ham, aslida jamlikni bildiradi. M asalan, 
K o ‘chaga qum
to'kilgan
yoki 
Ariq to la suv, ichgani tashna, bolam.
Bunday so‘zlar ko‘plik shaklini olganda ko‘pincha narsa va hodisaning 
xilm a-xil ekanligini bildiradi. 
Suvlar
(gazli suv, m ineral suv kabi);