‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

aniqlash masalasi prinsipial jihatdan hal etsa bo'ladigan masalaga aylanadi.
153

---

Fotoplyonka
9.30-rasm.
R en tg en
u suli 
q o ld iq
kuchlanishlarni aniqlashda boshqa
usullaiga nisbatan katta afzalliklarga
eg a
b o 'lis h ig a
q ara m a sd a n ,
amaliyotda keng tarqalmagan. Buning
sababi, qo'llaniladigan asboblaming
qo'polligi va o'lchovlar tahlilining
m u rak k ab ligid ir. A y n i c h o g 'd a
rentgen usulining aniqlik darajasi
ham nisbatan yuqori em as, nega
d egan d a, p lyon k ad an o 'lch o v la r
olinayotgan paytning o'zida ba’zi
x a to lik la rg a y o 'l q o 'y ila d i. Va
nihoyat, rentgen usuli undan foydalanishni qiyinlashtiradigan yana bir o'ziga
xos jihatga ega. U ham bo'lsa shundan iboratki, rentgen nurlarining qaytarishi
kristall panjara tekisliklariga nisbatan tanlash xususiyatiga ega boMganligi
sababli, kristallning elastik anizotropligi masalasi paydo bo'ladi. Tekshirilayotgan
obyekt umuman izotrop, uning ba’zi kristallarigina anizotrop, kuchlanishlarni
hisoblashda bu ham e ’tiborga olinishi zarur, chunki qaytgan nurlar plyonkaga
istalgan tekislikdan kelib tushm ay, faqatgina kristallografik yo'nalishi m os
boMgan tekislikdagina yetib keladi. Shuning uchun kuchlanishlarni hisoblashda,
um um an aytganda, elastik doim iylar E v a j u  ning o'rtacha qiymatlaridan
em as, balki kristallaming tegishli tekisliklariga xos boMgan qiymatlaridan
foydalanish maqsadga muvofiq. Aytilgan qiyinchiliklami bartaraf etishga doir
bir qancha ishlar qilingan, am m o bu masalani uzil-kesil hal qilingan deb