‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

kuchlanmaydi va oltinning kristall panjarasidagi atomlari orasidagi masofasini
m a’lum deb qabul qilsa boMadi. Bu esa Breg sharti (a) dan oltin uchun Q
burchagini aniqlash im konini beradi. Agar ishlangan plyonkadan oltin
chiziqlari orasidagi 2 ft m asofa oMchab olinsa, u holda ( b) ifodadan yuqori
darajadagi aniqlikda izlanayotgan a m asofani aniqlash m um kin. Shunday
qilib, mazkur m asofa plyonkadagi chiziqlarni oMchash yoMi bilan bilvosita
aniqlanadi. A m m o bu ishlar ham ba’zi qiyinchiliklardan xoli em as.
Eng aw al shuni aytish kerakki, tekshirilayotgan nam unaning yoritilgan
yuzachasidagi qaytgan kristallar soni 10-20 martalab oMchanadi. Plyonkada
esa uzluksiz qoram tir chiziqlar em as, balki radiusi h ga teng boMgan aylana
b o ‘ylab joylashgan, har xil miqdorda yoritilgan yigirmaga yaqin nuqtalar
paydo boMadi. N atijaning o'rtacha qiym atiga ega boMish uchun, suratga
olish paytida plyonka rentgen nuri o'q i atrofida aylantiriladi. Bunda
plyonkada uzluksiz ravishda yoritilgan chiziqlar vujudga keladi. Plyonka
ingichka tasm ach a ko'rinishida olin ad i, ch unki yoritilgan ch iziq n in g
diam etrini oMchash uchun to'liq tasm a boMishi shart em as. 9.28-rasm da
aks kam erasi deb atalgan, m otor yordam ida aylantiriladigan kasseta
152

---

k o 'r s a tilg a n . 9 .2 9 -r a s m d a
plyonkadan olingan fotosurat-
rentgenogramma tasvirlangan.
U n d a te m ir va o lt in n in g
chiziq izlari ko'rinib turibdi.
C hiziqlar ikkilangan, chunki
y u q o r id a
a y tg a n im iz d e k ,
k ob alt n u r la n g a n d a u n in g