‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

hal etsa bo'ladi. M odellashtirishning qurilish fanida qo'llanilishi tadqiqot
ishlarini naturaviy sinovlarga nisbatan qisqaroq muddatlarda amalga oshirish
im koniyatini beradi, ba’zi hollarda esa foydalanish m um kin bo'lgan yagona
uslub hisoblanadi.
M odellashtirish bir qator murakkab masalalarni samarali hal etishga
keng yo'l ochadi:
. m aterial va m eh n atn i en g kam sarf qilgan h old a konstruksiya
elementlarida zo'riqishlaming tarqalishiga oid haqiqiy va to'liq m a’lum otlam i
olish im konini beradi;
. qurilish m exanikasi va elastiklik nazariyasi usullarini qo'llash qiyin
bo'lgan, murakkab konstruksiyalarning kuchlanish holatini tahlil etishda
m odellashtirish uslubi juda qo'l keladi;
. analitik hisobga asos qilib olingan gipotezalam ing to'g'riligini tekshirish
im koniyatini yaratadi;
. inshoot hisoblash sxem asini oydinlashtiradi;
. buzilish xarakteri va buzuvchi kuchni aniqlaydi;
. in sh ootn in g real m ustahkam lik zaxirasini aniqlaydi;
. konstruksiya ishiga turli om illam ing ta’sirini — materiallarning xossalari,
156

---

birikish sharoitlari, zam in qayishqoqligi va boshqa ta ’sirlar darajasini
aniqlaydi.
M odellashtirishning m atem atik va fizik uslublari bor.
M atem atik m o d ella r tabiatan turlicha b o 'lg a n h o d isa la m i bir xil
m atem atik ten g la m a bilan ifo d a la n ish ig a asoslan ad i (b u n ga qurilish
m exanikasi m asalalarini elektr m odellari orqali yechish m isol b o'la oladi).
Bunday h olni m atem atik o'xshashlik deb ataladi.
M atem atik o'xshashlik fizik tabiatiga ko'ra har xil, am m o m atem atik
jihatdan bir xil tenglam alar bilan ifodalanadigan hodisalar orasida mavjud