‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

O'xshashlik bo'yicha modellashtirishning (Аналоговое м оделирование)
uslub va vositalari konstruksiya yoki uning hisoblash sxem asiga bog'liq.
Biror qurilish konstruksiyasining hisoblash m odelini tanlashda inshootni
ideallashtirishga va b a ’zi ikkinchi darajali om illarni hisobga olm aslikka
to'g'ri keladi.
Inshootning hisoblash m odeliga ham m a vaqt o'ziga teng kuchli bo'lgan
boshqa obyektni m oslashtirish m um kin. M asalan, insh ootn in g hisoblash
modelida zo'riqishlami tarqalish qonuniga m os keladigan, elektr yoki elektron
sxemasidagi tok va kuchlanishlaming tarqalish qonunini moslashtirsa bo'ladi.
Bunday m os kelishlik zam irida o'xshashlik tushunchasi yotad i, y a ’ni
predm etlam ing qaysidir xossalari bir-biriga o'xshash bo'ladi, bir-biriga m os
159

---

10.1-rasm. Modellashtirish uslublari orasidagi bog'lanishlarga doir sxema.
tushadi. 0 ‘xshashliklardan foydalanish evaziga hisob ishlarini avtomatlashtirish
va iz la n a y o tg a n o x ir n atijaga te z r o q e r ish ish m u m k in b o ‘la d i.
M odellashtirishning turli uslublari va ular orasidagi bogManishlar 10.1-
rasmda tasvirlangan.
0 ‘x sh a sh lik k a a so sla n g a n m o d e lla r — fiz ik ta b ia tig a k o ‘ra
m o d ellash tirilayotgan in sh ootd an keskin farq q iladi. Y uqorida qayd
etganimizdek, elektr va elektron sxemalari mustahkamlik hisoblarida qurilish
konstruksiyalarini alm ashtirishi m um kin.
Turli integratorlar almashtiruvchi sxemalar vazifasini o ‘taydi, biroq ular
plastina, plita va qobiqlar singari ikki o'lch am li obyektlarda qoMlaniladi.
Elektrolit vannalar tekis va fazoviy obyektlarda kuchlanishlar tarqalishini
aniqlaydi. Yarim o'tkazgich materiallardan yasalgan qattiq modellar tekis