‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

sifatini
baholashda quyidagilar hisobga olinadi.
1. M a’ruzaniig mazmuni (g‘oyaviy-siyosiy yo‘nalishi, ilmiyligi, 
ommabopligi, nazariya bilan am aliyotningbirligi, em pirik materiallar 
ko‘lami, bayon qilish shakli va boshqalar).
2. Talabani o‘yiashga, bosh qotirishga etaklovchi materiallam ing 
muammoli bayon qilinishi (uning darajalari, jabhalari, jihatlari, dav- 
riyligi kabilar).
3. M a’ruzaning asosliligi yaqqol dalillar bilan mustahkamlanuvchi 
nazariy qoidalarining haqqoniyligi, lo‘ndaligi).
4. M a’ruzaning m utaxassislar kasbiy tayyorgarligi darajasiga 
bog‘liqligi (qay darajada, qay shaklda, qay yo‘sinda).
5. M a’ruzaning tizimi (rejaliligi, tartibliligi, to ‘planganligi, umum- 
lashganligi).
6. M a’ruza o‘tish usuli (k o ‘rsatmalilik, jonli nutq, his-tuyg‘uga 
boyligi, material bayonining sur’ati, o ‘rinli to ‘xtalish, m antiqiy urg‘u).
7. 0 ‘qituvchining talabaga munosabati (e’tiborliligi, talabchanligi, 
samimiyligi, mehribonligi, odobliligi).
8. Auditoriya bilan aloqa qilish (bevosita, jonli, yakkama-yakka, 
guruhiy, jamoaviy, uzluksiz, ahyon-ahyonda).
9. Talabalamiig ma’ruzadagi davomati (akademik guruhning to ‘la 
qatnashuvi, bir oz kamchiligi, um um an kamchiligi).
10. M a’ruzani konspektlashtirish (ko'pchilik tom onidan yarmisi, 
ayrimlari).
11. Lektorlik faoliyatini boshqarish (erkin, ishonch bilan, matnga 
asoslanib bayon qilish, m a’ruza konspektidan uzoqlashm ay bayon 
qilish).
12. Maqsadga erishish (ishlab chiqilgan yo‘llar, sinalgan vositalar, 
egallangan usullar, shaxsiy n u qtai nazam i bayon qilib talabaning 
mustaqil holda ishlashi uchun im koniyat yaratish va boshqalar).
M a’lumki, oliy maktabdagi o ‘quv-tarbiya jarayonida m a’ruza bilan 
seminar mashg‘ulotlari bog‘lanishi muhim ahamiyat kasb etadi. Semi­
nar mashg‘ulotlari, asosan, talabalarda tafakkuming tanqidiyligi, mah- 
suldorligi kabi aqlning zaruriy tarkibiy qqsmlari shakllanishiga qaratilgan 
bo'ladi. Seminar mashg‘ulotiarida o ‘qituvchi o‘rganilayotgan muammo

---

yuzasidan talabalaming bilim larini tekshirishi, ularda tafakkuming 
mustaqilligini, mahsuldorligi va teranligini oshirishi, atrof-muhitga 
m unosabatini shakllantirishi ularga ilmiy nazariyalar, konsepsiyalar 
b o ‘yicha shaxsiy fikrlarini bildirishni o'rgatishi kerak.
Sem inar mashg'uloti talabaning o‘z o ‘quv faoliyatini boshqa- 
rishida m uhim rol o'ynaydi. M asalan, taiim ning turli shakllarida 
(mustaqil ishlar, to‘garak m ashg‘ulotIari, ilmiy tadqiqot m a’ruza va 
bahslarda olingan bilimlar yaqollashadi, tartibga tushadi, yanada 
chuqurlashadi mustaqil bilim olish malakalari o‘sadi, aqliy mehnat 
usullari kengayadi, og‘zaki va yozm a nutq takomillashadi).
Oliy maktabda ko‘pincha sem inar mashg‘ulotining ikki turidan 
foydalaniladi: a) seminar rejasiga kirgan masalalardan har birini alohida 
keng m uhokam a qilish; b) h ar b ir talabaning o‘rganilayotgan mavzu 
yuzasidan m a’ruzasini tinglash.
Bizningcha, seminaming ikkinchi turi keng k o ia m d a axborotlar 
almashish imkoniyatiga ega. C hunki, unda dolzarb muammolar, qo- 
nuniyatlar, xususiyatlar bo‘yicha mulohaza yuritiladi va tegishli qa- 
roiga kelinadi.
Tajribalarda talabalaming sem inar mashg‘ulotidagi faoliyati quyi- 
dagi mezonlar asosida baholanadi:
1. Seminar mashg‘ulotiga chiqishning muayyan maqsadga yo‘nalgani 
(masalaning yo‘qolishi, b o ig ‘usi mutaxassislikda nazariy bilimlami 
amaliy bilimlarga bog‘lash).
2. Talaba m a’ruzasining rejasi: oqilona rejalashtirish, masalani 
birlam chi va ikkilamchi alom atlarga ajratish, bibliografiyani to ‘g‘ri 
tuzish (nodir, yangi va kasbga o id manbalar tanlangani).
3. Talabaning xulqi: o‘rinli bahslashuvi, to‘g‘ri javobi, materialni 
chuqur tahlil qilishi, dalilni qayta bayon etishi, o ‘z nuqtai nazari 
mavjudligi, ixcham va lo‘nda tahlil: m a’ruzaning zerikarliligi, bo‘shligi.
4. 0 ‘zaro aloqa: talabaning kursdoshlariga tanqidiy, samimiy, 
e ’tirozli munosabati; seminar qatnashchilari bilan tez muloqotga 
kirishish imkoniyati.
5. Talabaning m ashg'ulotni ishonch bilan, mutaxassislarcha 
yakunlashi, tengdoshlari bilimini boyitishi yoki aksincha; seminarda 
barcha holatlar va munosabatlami yozib borishi, unga qarashlarini 
bildira olishi.
M a’ruza va seminar mashg‘ulotlari