‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya



Download 5,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/96
Sana30.04.2022
Hajmi5,98 Mb.
#595873
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   96
Bog'liq
hjacki 440 Psixologiya (Umarov B.M.)

T a ’lim jarayonining m uvajfaqiyati:
1. Motivasiya.
2. M a’lumot usullari.
3. M a’Jum otningtushunarliligi.


4. Xotira.
5. M a ’lum otni qo'llash.
T a ’lim va ta ’Iim ja ra y o n id a bolaning rivojlanish m uam m osi 
psixologik markaziy m asalalardan biridir. T a’lim va rivojlanish m uam - 
m osiga d o ir qator nazariyalar ishlab chiqilgan bo ‘lib, ulardan biri:
1. A qliy xatti-harakatlar, bilim lar, malaka va ko‘nikm alam i bos- 
q ich m a-b o sq ich rivojlantirish nazariyasi (P.Ya. G alperin).
P.Ya. G alperin nazariyasi b o ‘yicha bilimlami o ‘zlashtirish jarayoni 
o lti bosq ichn i boshidan kechirib, ularga:
1. Motivasiya.
2. Tushuntirish.
3. M oddiy form adagi xatti-harakatlam i bajarish.
4. B aland ovozda xatti-h arak atlar va vazifalami bajarish.
5. Bajariladigan xatti-harakatlarni ichki rejada ovoz chiqarm ay 
bajarish.
6. Faoliyatni fikran bajarishga kirishish.
U sh b u nazariyada ta ’lim ning u ch ta asosiy turlari ajratiladi:
— birinchi turda — xatti-harakatlam i o ‘zlashtirish xatolar bilan 
k e c h ad i, berilayotgan m aterial etarli darajada anglanilm aydi, ta ’lim 
o lu v ch i t a ’lim ning asl m ohiyatini tushunib etmaydi;
— ikkinchi turda — m aterialni nisbatan dadil va to ‘la tushunilishi 
va m aterial bilan bog‘liq tushunchalam i ajratilishi bilan xarakterlanadi;
— u ch in ch i tu r — tez, sam arado r va bexato xatti-harakatlam i 
o ‘zlashtirilishini ta ’m inlab beradi.
V.V. Davidov nazariyasi. U shbu nazariya kichik m aktab yoshidagi 
o ‘quvchilam i ilmiy tushunchalam i o ‘zlashtirilishini taig‘ib qiladi. Bunda 
o ‘quvchilar tom onidan ta'lim jarayonida nazariy tushunchalar tizimini 
o ‘z la sh tirilish i lozim b o ‘lib, bu o ‘z o ‘rnid a xususiydan um um iy 
b ilim larga o ‘tilishni ta ’minlaydi.
Q a to r nazariyalar m uam m oli ta ’lim bilan bog‘liq b o ‘lib, L.V. 
Z a n k o v va A .M . M atyushkin tom onidan olib borilgan tadqiqotlar 
t a ’lim d a m uam m oli darslam i tashkil etishga qaratilgandir.
T a ’lim ning psixologik asoslari m uam m osi ko‘pgina m asalalam i 
q a m ra b oladi. T a ’limning m uvaffaqiyati bir qator psixologik om illarga 
b o g ‘liq b o ‘ladi. A w alo o ‘quvchining o ‘qishga b o ‘lgan m unosabatiga 
t o ‘xtaylik. Bu m unosabat diqqatda, his-tuyg‘ularda, qiziqishlar va 
iro d ad a, shuningdek, shaxsning tutgan yo‘lida nam oyon bo'ladi.
T a ’lim jarayoni, a w a lo , o ‘q uvchilar diqqatini y o ‘lga solishni 
ta la b e ta d i. D arslarda k o ‘rgazm ali qurollardan, tex n ik va E H M
26


vositalaridan foydalanish t a ’iim oluvchida ixtiyorsiz diq qatni yuzaga 
keltiradi. T a ’iim jarayonida ta ’iim beruvchining vazifasi darsda ishlash 
h o latin i yuzaga keltirishgina em as, balki o ‘q u v ch ilarn in g d a rsd a
o ‘tiladigan materialini idrok etishga tayyor turishlarini kuzatish ham dir.
, Chunki darsjarayonida o‘quvchUarning diqqati o ‘zgarib tu ra d i.O ‘qitish 
jarayonida bu qonuniyatlarni nazarda tutish va o ‘quvchilar d iqqatini 
m aterialning asosiy jihatlariga jalb etish ham da ulam i takrorlash kerak.
T a ’iim jaray o n in in g sa m a rad o rlig i k o ‘p jih a td a n o ‘q itu v c h i 
to m o n id an beriladigan ko‘rsatm alarga ham bog‘liq. 0 ‘qituvchining 
roii shundan iboratki, u o‘quvchilarga tegishli ustanovkani hosil qilishi, 
nim ani vaqtincha, nimani u m rbod esda olib qolishi kerakligini, nim ani 
butunlay esda olib qolm asdan, faqat tushunib olish kifoya qilishini, 
nim ani so‘zm a-so‘z esda olib qolishni, nim aning m a’nosini o ‘z so ‘zlari 
bilan aytib berish uchun esda olib qolish zarurligini k o 'rsa tib o ‘tishi 
lozim . K uzatishlar ko‘rsatadiki, bunday ko‘rsatm alar berilm aganda, 
o ‘quvchilarda ko‘pincha n o to ‘g ‘ri tasaw u rlar vujudga keladi.
0 ‘qitishning emosionalligi t a ’lim ning m uvafîaqiyatliligini 
ta ’- 
m inlovchi omillardan biridir. T a ’iim berish jarayoni em osional jarayon. 
Agar o ‘quvchilarga berilayotgan axborot ularda h e c h q a n d a y his- 
tuyg‘u uyg‘otm asa, uni o ‘quvchilar yaxshilab esda olib qolm aydilar. 
G ap o ‘quvchilarning psixik holatlari, ya’ni ulam in g m u ay y a n bir 
paytdagi kechinm alari haqida ham borishi kerak, albatta. U lardagi 
quvonchli, optimistik kayfiyat o ‘quv faoliyatini ju d a sam arali b o ‘lishini 
ta ’m inlaydi. 0 ‘quvchilar em o sio n al ruhdagi m aterialn i d u ru stro q
o ‘zlashtirib oladilar.
0 ‘tkazilgan tajribalar o ‘quvchilar h ech qanday h is-tuyg‘u uyg‘ot- 
m ay d ig a n m aterialga q a ra g a n d a , em o sional ru h d a g i m a te ria ln i 
yaxshiroq eslab qolishlarini k o ‘rsatadi. 0 ‘qituvchi o 'q u v jaray o n in in g
em osional tom oni haqida g‘a m x o ‘rlik qilishi kerak. Bu m u a m m o ju d a 
m u h im aham iyatga ega. C h un k i, birinchidan, ta ’lim ning m azm u n i 
n iho yatd a murakkablashib, hajm i esa g‘oyat kattalashib ketgan. U ning 
m uvaffaqiyatli o ‘zlashtirilishiga erishish uchun o ‘q uv ch ilarn in g o ‘quv 
faoliyatini kuchaytirishi lozim . Ijobiy tuyg‘ular o ‘quv m eh n atin in g
sam aradorligiga kuchli ta ’sir etadi. Hafsala bilan bajarilgan b e g ‘araz 
m u n o zara paydo bo‘ladi, bahslashiladi, befarq qaragan salbiy m u n o - 
sabatda b o ‘lingan ishga esa h e c h qanday hafsala b o ‘lm aydi.
Jam iyatim izdagi m ehnat — ijod, quvonch m anbai. Ó ‘quv m askani 
o ‘q u v c h ila r id a o ‘quv m e h n a tig a ijo d iy m u n o s a b a t u y g ‘o tib ,


m eh n atn in g haqiqiy ijodga, quvonch manbaiga aylanishiga ko‘m ak- 
lashishi k e ra k
Q adim da greklar ju d a ajoyib iborani q o ‘liaydilar: „Talaba — 
t o ‘ldiritib turilishi kerak b o ‘lgan idish emas, balki yoqib turilishi 
lozim b o ‘lgan m ash’aldir“ . 
Bu fikrning tagida ch u q u r m a ’no bor. 
Z ero , o ‘qituvchi biz yuqorida ta ’kidlab o‘tgan ta ’lim m etodlari m uam - 
m oli ta ’lim , qism an izlanish m etodi va tadqiqot m etodlaridan keng 
q o lla n is h i kerak. T a ’lim jarayonini bugungi kundagi asosiy talabla- 
ridan b in erkin fikrlovchi, m ustaqil tafakkurga ega b o ‘lgan shaxsni 
shakllantirish b o ‘lib, yuqorida aytib o ‘tiigan m etodlardan foydalanish 
u c h q u n la rd an katta m ash ’allar paydo bo‘lishini ta ’m inlab beradi.
T a ’lim jarayonida o ‘quvchilam ing bilishga qiziqishlari g‘oyat katta 
aham iyatga egadir. Qiziqish — o ‘quvchilaming em osional bezagi, biror 
bu y u m n i, b iro r faoliyatni tan lash munosabati va y o ‘nalishidir.
M a ’lum ki, psixologiyada qiziqishning ikki turi o ‘quvchilam ing 
t a ’lim jarayo nid a aniqlanadi. 

Download 5,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish