‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

Bobning qisqacha mazmuni
0 ‘quv faoliyatining psixologik mohiyati. Pedagogik jamoalardagi
psixologik muhitning asosiy xususiyatlari, pedagoglarjamoasidagi o ‘zaro
munosabatlar psixologiyasi, pedagogik jarayondagi nizolar va ulaming
old ini olish y o ‘l-y o ‘riqlari.
Ta’tim va tarbiya psixologiyasi. Tarbiyaning maqsadi, vazifalari
va usullari, bilim lam i o'zlashtirish jarayoni va uning psixologik kom -
ponentlari, t a ’lim olayotgan shaxsga psixologik-pedagogik ta ’sir etish.
Ta’lim -tarbiya va rivojlanish o'rtasidagi o'zaro munosabatmuarn-
mosi. „Tarbiyasi q iyin “ bolalar psixologiyasi, mustaqillik sharoitida
tarbiyaning asosiy vazifalari.
2 .1 . 0 ‘quv faoliyatining psixologik mohiyati
1997 yilda qabul qilingan „T a’lim to ‘g‘risida“gi qonun va „Kadriar 
tayyorlash M illiy dasturida“ shaxs kamoloti asosiy masala sifatida e ’tirof 
etilgan.
0 ‘quv m askani jam iyatning ijtim oiy institutlaridan b in bo'lib, 
ja m iy a tn in g b u g u n i em as, b alk i kelajakka yo‘naltirilgan rivojini 
belgilaydi. 0 ‘quv m askanining m aqsadi — ta ’lim va tarbiyadir.
0 ‘quv faoliyati — shund ay faoliyatki, unda shaxsning psixik 
jaray o n lari shakllanadi va rivojlanadi, uning asosida yangi faoliyatlar 
yuzaga keladi.
0 ‘quv fao liy ati in so n n in g b u tu n hayoti davom ida nam oy on
b o ‘luvchi uzluksiz jarayondir.
R us psixologi A .N . Leontev inson faoliyatining psixik va amaliy 
shakllari mavjudligini ham da bola ongi aynan o ‘quv faoliyatida o ‘sishini 
ta ’kidlaydi.
D .B . E lkonin esa o ‘quv faoliyatining xususiyatlarini k o ‘rsatib, 
u n i m ohiyati, m az m u n i va o ‘zining nam oyon bo‘lish shakliga ko ‘ra 
ijtim oiyligini ta ’kidlaydi.
0 ‘quv faoliyati natijasida a w a lo o ‘quvchida o‘zgarish yuz beradi. 
U n in g m ahsuli turli m otivlar asosida qurilgan b o ‘lishi darkor. Bu 
24

---

m otivlar bevosita o'quvchi shaxsining o ‘sishi va rivojlanishi bilan 
bog‘liq b o ‘lishi kerak. 0 ‘quv faoliyati ta ’lim , o ‘qish va o krganish 
degan tushunchalar bilan bevosita bog‘liqdir. T a ’lim — o ‘qituvchi va 
o ‘q u v c h i ham korligidagi o ‘q u v fao liy ati, o ‘q itu v c h in in g b ilim , 
ko‘nikm a va malakalarini o'q uvchilarga o ‘rgatish jarayonidir.
T a ’lim jarayoni bevosita m uayyan axborotni, h arak atlarn i, xulq- 
atvom ing shakllarini o ‘zlashtirishga qaratilgandir. 0 ‘qish va o ‘rgatish 
tu s h u n c h a la ri o ‘quv fao liy ati b ila n b o g i iq b o ‘lib , u la r b ilim , 
k o ‘nikm a va malakalami o ‘zlashtirishga, o ‘rgatishga xizm at qiladi.
0 ‘quv faoliyatining besh elem enti mavjud:
1. 0 ‘quv motivlari.
2. 0 ‘quv topshiriqlari.
3. 0 ‘quv harakatlari.
4. 0 ‘qituvchining nazorati.
5 . 0 ‘qituvchiningbaholashi.
D.B. Elkoninning ta ’kidlashicha, o ‘quv faoliyatining shakllan- 
tirilishi ayrim kishilar bajarilishini asta-sekinlik bilan
0
‘quvchining 
o ‘ziga o ‘qituvchining ishtirokisiz m ustaqil bajarish u c h u n o ‘tkazilishidir.
T a ’lim jarayoni alohida tashkiJ etiladigan h a m d a boshqariiadigan 
faoliyat b o ‘lib, u o ‘quvchilam ing o ‘quv faoliyatlarini tashkil etadi 
va ulam i boshqaradi. 7û 7/m 
ja ra yo n i besh elementdan iborat:
1. T a ’limning maqsadi — n im a uchu n o‘qitish kerak?
2. T a ’limning m azm uni — nim aga o ‘qitish kerak?
3. T a’limning m etodlari, usullari va pedagogik m u lo q o t yo'Ilari.
4. T a’lim beruvchi.
5. 0 ‘quvchi.
T a ’lim jarayonini tashkil etish — idéal va am aliy faoliyatning u 
yoki bu turini muvaffaqiyatli tashkil etish uchun z a ru r b o ‘lgan tashqi 
o la m n in g m u h im a h a m iy a tli x o ssalari x u su sid a g i a x b o ro tn in g
o ‘zlashtirilishidir, ya’ni:
— faoliyatning ana shu b a rc h a turlari tarkib to p g an usullari va 
jarayonlarining o ‘zlashtirilishiga;
— maqsadga muvofiq keladigan usullar va ja ra y o n la m i to ‘g ‘ri 
tanlash va foydalanishga b og ‘liq.