‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

Umumiy psixologiya 
— psixologiyaning barcha masalalarining o ‘ziga 
xos jihatlarini o ‘rganadigan maxsus sohasi.
I. Mehnatpsixologiyasi.
Bu inson m e h n a t faoliyatining psixologik 
asoslarini, m ehnatni ilmiy asosda tashkil qilishning psixologik to - 
monlarini o ‘rganadi.
M ehnat psixologiyasi m a’lum d a ra jad a m ustaqil bo‘lgan, lekin 
bir-biri bilan ch am barchas bog‘langan tu rlarg a b o linad i:
1) Injenerlar psixologiyasi.
2) Aviasiya psixologiyasi.
3) Kosmik psixologiya.
II. Pedagogik psixologiya
Bu ham o ‘z navbatida bir qancha turlarga 
b o lin a d i:
1) T a’lim psixologiyasi (didaktika va xususiy m etodikalam ing 
psixologik asoslari, program m alashtirilgan ta ’lim va aqliy 
faoliyatlam ing shakllanishi va boshqalar).
2) Tarbiya psixologiyasi. (tarbiya m etodikasining psixologik 
asoslari, o ‘quvchilar jam oasi psixologiyasi, m ehnat — a x - 
loq tuzatish pedagogikasining psixologik asoslari).
3) 0 ‘qituvchi psixologiyasi.
4) Aqli z a if bolalar tarbiyasi psixologiyasi.
III. Medisina psixologiyasi.
Bu shifo k o r faoliyatining psixologik 
tom onlarini va kasal xulqini o ‘rganadigan fandir. Bu fan ham o ‘z 
navbatida quyidagilarga b o ‘linadi:
1) Neyropsixologiya — bu bosh m iy a nervlari faoliyati asosida 
vujudga keladigan psixologik h o latla m i o ‘rganadi.
2) Psixofarm akologiya — bu tu rli dorilam ing inson psixik 
faoliyatiga ta ’sirini o ‘rganadi.
3) Psixoterapiya — bu kasallam i davolashda psixologik t a ’sir 
qilishdan foydalanish y o 'lla rin i o ‘rganadi.

---

4) Psixoprofîlaktika va psixogigiyena — b u kishilami psixik 
to m o n d a n s o g io m b o ‘lishini t a ’m inlashga oid tadbirlar 
ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.
I V Yuridik psixologiya.
Bu o ‘z navbatida quyidagilarga b o linad i:
1) Sud psixologiyasi.
2) K rim inal psixologiya.
3) M ehnat tu zatish psixologiyasi.
V Harbiy psixologiya.
VI. Sport psixologiyasi.
VII. Savdo psixologiyasi.
Bordi-yu, psixologiya sohalarini klassifikasiya qilishda psixikaning 
rivojlanishini asos qilib oladigan bo‘lsak, u n d a psixologiyaning yana 
quyidagi sohalari m avjudligini ko‘ramiz:
/. 
Yosh psixologiyasi.
Bu o ‘z navbatida quyidagilarga bo‘linadi:
a) bolalar psixologiyasi;
b) o ‘sm irlar psixologiyasi;
c) yoshlar psixologiyasi;
d) katta kishilar psixologiyasi;
e) gerantopsixologiya. (qariyalar psixologiyasi).
2. Maxsus psixologiya.
a) patopsixologiya — m iyaning o ‘sish davrida kasallanishi tufayli 
psixikada yuz beradigan o ‘zgarishlam i o ‘rganadi;
b) olegofrenopsixologiya — bu m iyasida tu g ‘m a kamchiligi bor 
bolalar psixikasining o ‘sish masalalari bilan sh ug ‘ullanadi;
c) surdopsixologiya — karlarning psixik taraqqiyotini o ‘rganadi;
d) tiflopsixologiya — k o ‘rlar va ko‘rish qobiliyati pastlam ing 
psixologik taraqqiyotini o ‘rganadi.
3. Solishtirma psixologiya —
bu hayvonlar psixikasi bilan inson 
psixikasini taq qo slab o ‘rgan ad ig an fan. U n in g tarm o g ‘i zoopsi- 
xologiyadir.
4. Ijtimoiy psixologiya.
Bu kishilam ing jam oad ag i o ‘zaro m uno- 
sabati jarayonida vujudga keladigan psixologik holatlam i o ‘iganadi. Moda 
va eskilik qoldiq larin in g t a ’siri, turli m ish -m ish la r ta ’sirida hosil 
bo ‘ladigan jam oatchilik kayfiyatini o‘rganish h a m ijtimoiy psixologiya 
vazifasiga kiradi.
5. Din psixologiyasi
h am bugungi kunda psixplogiyaning m uhim
tarm oqlaridan biriga aylanib borm oqda. A n a sh u n d an kelib chiqib, 
ayni paytda Toshkent islom universitetida d in sh un os sosiol va psixolog 
yo‘nalishi bo‘yicha m utaxassislar tayyorlash y o ‘lga qo ‘yildi.

---

1. 
Shaxs psixologiyasi.
Buning vazifasi shaxsning individual - 
psixologik xususiyatlari: xarakteri, oliy nerv faoliyati tipi va tem - 
peram enti, qobiliyatlari, xulqining bosh m otivlari, kasbga qobiliyati 
va ko‘nikmalari kabilarni o ‘rganishdir. U nin g b o ‘limlariga:
a) Xarakterologiya.
b) Individual psixologik farqlar tipologiyasi.
c) Professiografiya (kasbga b o ‘lgan qobiliyati va m a ’lum b ir 
kasbga yaroqli ekanligini o ‘rganadigan fandir).
Quyidagi 1-rasm da psixologiyaning boshqa fanlar bilan o ‘zaro 
aloqasining zam onaviy ketm a-ketligi tartib bilan yoritilgan.