|
psixologik tayyorgarlikni tashkil etish mumkin:
— b o ‘lg‘usi rahbam i yakka psixologik o ‘ziga xosligini o ‘rganish va
psixologik im koniyatlarini diagnostika qilish;
— jam oadagi yaxshi psixologik m uhitni saqlab qolgan holda,
jam oani boshqarishni tashkil etish;
— jam oani boshqarishda rahbar o ‘zining ichki psixologik rezervini
saqlab qolgan holda ishni tashkil etish;
— rahbar xodim doim o o ‘zining ustida ishlab borishi dunyo-
qarashi, huquqiy ongi, m adaniyati boshqa q o ‘l ostidagilardan ustun
bo'lishi kerak b o ia d i.
Rahbar xodimlar ( Oliy akademik kurs uchun) mansabga kirishish,
mansabga o ‘tirishga asos kursini tashkil etish maqsadga muvofiqdir,
bunga nimalar kiradi yoki nimalar bu kursni asosini tashkil etishi mumkin:
1)
auditoriya o ldid a ochiq chiqish qilish (m ajlisda J a m o a oldida,
televideniyada);
2) ikki kishi b o ‘lib suhbat o ‘tkaza olish treningi (eshita bilish,
ishontira olish, suhbat chog‘ida boshqara olish, ta ’sir eta olish san ’ati);
3) jam o a guruh oldida m uloqot qilish treningi (jam oani fikrini
hisobga olish, m unosabatlar dinam ikasiga ta ’sir etish);
4) yangi tayinlangan rahbar o ‘z faoliyati davom ida duch kelishi
m um kin b o ‘lgan psixologik qiyinchiliklam i tashkil etish;
5) bu kursda b o ‘lg‘usi rahbar o‘zining kasbiy faoliyatida xato
qilishi m um kin b o ‘lgan vaziyatlam i o ‘z ko‘zi bilan ko‘radi, shunga
psixologik jih a td a n tayyor b o ‘lib boradi.
U shbu tren in g d an keyin rahbarlik faoliyatiga hali tayyor yoki
tayyor emasligi haqid a taxm iniy xulosa qilishimiz mumkin:
— rahbarlik faoliyatiga tayyor lekin, o ‘zining ustida hali ishlashi
kerak (qaysi to m o n lam a ko‘rsatish kerak);
— rahbarlik faoliyatiga tayyor, lekin birinchi navbatda, quyida-
gilarga e ’tib o r qaratilishi kerak, deb aytib o ‘tish iozim.
S hunday qilib, b o ‘lg‘usi rahbar qo‘l ostidagi xodimlar va jam oani
boshqarish u c h u n
shaxsiy psixologik bilim lari bilan bir qato rd a,
yuridik, pedagogik, falsafiy, m antiqiy bilim lar ham m uhim hisob-
lanadi. Bu b ilim la m i am aliyotga tadbiq etish, avvalo, rahbarning
o ‘ziga, uning tarbiyasiga va qobiliyatiga bog'liq.
R ah bam i ja m o a n i boshqarishidagi eng asosiy m aqsadlaridan biri,
jam oani m uvaffaqiyatli boshqarishidir. Boshqarish faoliyatiga psixo-
logiya fani allaqachon asosiy kerakii fan sifatida kirib kelgan. Rahbarda
ham , odam da ham uning o ‘ziga yarasha yutuq va kamchiliklari mavjud,
lekin kam chilik h e c h b ir vaqt jam oaning faoliyatiga ta ’sir qilishi kerak
emas. T o ‘g ‘rirog‘i, rah b ar bilan q o ‘l ostidagi xodimni m unosabati,
ish faoliyatiga ta ’sir qiladigan darajada b o ‘lishi m um kin emas.
9.6 . R ahbarning muhim shaxsiy-kasbiy sifatlari
T inglovchilam i rahbarning shaxsiga qo ‘yiladigan ijtimoiy-psixo-
logik talablar, a x lo q iy -m a’naviy sifatlari, kasbiy tafakkuri, m a’suliyat
hissi, irodaviy sifatlari, obro‘si va hokimiyati, ulam ing o‘zaro nisbati,
obro ‘sini oshirishning psixologik shart-sharoitlari ham da rahbar xulq-
atvorining psixologiyasi va shaxsiy sifatlarini diagnostika qila olish kabi
bilim lar bilan qurollantirishdan iborat.
K .M akiavelli „davlat, hokim iyat, qonunlar va kuch yordam ida
boshqariladi“ — deb k o ‘rsatadi. Uning o ‘zi davlatni qonunlar yordam i-
da boshqarish tarafd o rid ir. A m m o tarixiy taraqqiyotdagi tajribalarni
o ‘rganish va saroy tajribalarini kuzatish uni qonunlar ham h ar doim
kutilgan natijaga olib kelavermaydi — degan fikrga olib keladi. D em ak,
q o n u nlar kuchga tayanishi vojib: kuchsiz qonunlar oddiy qog‘oz.
H ukm dor qonunlardan ham , kuchdan ham foydalana bilishi darkor.
H ukm dor hammaga bir xij m unosabatda bo‘la olmaydi, u soflik va poklik
niqobiga o ‘ralib olib, „buyuk m ug‘ombirlik va laqillatish san’atini namoyon
etad i. K ishilar uning u sh b u sifatlarin i sezm aydilar, c h u n k i ular
hukm doming kimligini, xizmatlarini davlatni asrashiga qarab baholaydilar.
H uk m d o rn ing poklik va soflik niqobiga o ‘ralishi d av latni va
hokim iyatni asrash uchun zaru ratd ir. O shbu m aqsadda u „n opok
vositalardan ham foydalanishi m um kin“ . Hukmdomi kishilar o'zixtiyori
bilan sevadi, q o ‘rquv uyg‘otish esa hukm dor izmidadir: birinchisida,
u fuqarolam ing ixtiyorida, ikkinchisida, u fuqarolardan mustaqildir.
Bugungi kunda hayotni uzluksiz kommunikasiyasiz yoki bir-biridan
uzoq-uzoqlarda yashayotgan o d am lam in g o ‘zaro m uloqotisiz ta sa w u r
qilib b o lm a y d i. O m m aviy kom m unikasiya bo ‘lm ag an d a in son lar
axborotsiz yashar va rivojlanish bu darajada bo ‘lmas edi.
Operativ m a’lumotlar m axsus m a’lumotlar sirasiga kiradi, chunki,
rahbar bu m a’Iumotlami o ‘z kasb mohiyatidan kelib chiqqan holda
tahlil qiladi va kerakli qarom i qabul qiladi. M a’lum otlar to ‘g‘ri, yolg'on,
uydurm a b o ‘lishi mumkin. M a ’lum otlar xodimlar yoki ulam ing faoliyati
haqida ham b o ‘lishi istesnodan holi emas. Ongni kasbiy yo‘naltirishda
m a ’lum otlam ing roli benihoya kattadir. Ongga barch a m a ’lum otlar
sig‘m aydi, shuning uchun ,,xotira“ ning roli o ‘zgacha.
O lim lam ing fikricha, agar texnik vositalar, ju m lad an , kom pyuter
b o ‘lm aganda tom -tom ishlar qalashib, inson faoliyatini qiyinlashtirgan
b o ‘Iar edi. K om pyutem i bilishning o ‘zi har bir rahbam i bilim saviyasi,
dunyoqarashi va asr m o ‘jizasiga m unosabatini k o ‘rsatadi. O ng shakl-
lanishining m anbai bu m a’lum otlardir.
Bugungi kunda m a’lu m o tla r shu darajada k o ‘payib ketganki,
natijada ommaviy axborot vositalari imperializmi yuzaga keldi. Kim
ku chli, kim da axborot va m a ’lu m o tla r ko‘p boMsa, o ‘sha inson
kuchlidir. Shuning uchun kim k o ‘p m a’lumotga ega b o ‘lsa, o ‘sha xatarli
shaxs hisoblanadi, uni o‘zin g izd an ozgina uzoqlashtirishga harakat
qilsangiz, u birinchi dushm aningizga aylanadi. M a’lum otlam ing k o ‘pligi
rah b am ing qaysidir m a’n o d a professional tayyorgarligini belgilashi
ham da jam oada ob’ektivlikni saqlab qolishga yoki yuzaga keltirishga
xizm at qilishi mumkin.
R ahbam ing jam oa uning faoliyati haqida vaqtida etarli darajada
m a ’lum otga ega b o ‘lib tu rishi, o 'z in in g orkestrining egasi boMishidan
dalolat beradi. D em ak, o ‘z q o ‘lidagi b o ‘lim yoki soha xizmatidagi
shaxslam ing faoliyatidan xab ard o r bo‘lib turishi demakdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
