¤збекисон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

4.3 Пойабзалнинг ички деталларини (астарларини) лойихалашни


Астарларни қуриш учун танаворнинг сиртқи деталларини контури (грунт-модел) асос қилиб олинади.
Дастакнинг чарм астарини қуришда: учта нарсага эътибор бериш керак:
чарм астарларни (ташқи ва ички дастакнинг) бир-бири билан ўзаро бир-лаштиришига; 2) чарм астарларни, дастакни юқори зийига бирлаштираётганда қўлланиладиган чокларга ва дастакни кўринадиган зийига ишлов бериш усулларига; 3) чарм астарни сиртқи деталлари билан бирлаштиришда қўлланиладиган, параллел ёки кетма-кет усулни қўлланишига алохида эътибор бериш керак
Астар билан дастакни юқори зий бўйича бирлаштиришни бир неча усуллари бор. Бунда асосан зий чокларини қўлланилишига боғлиқ. Зий чоклари пойабзални деталларининг четларини титилиб кетишидан саклайди ва кўринадиган зийларини безашда ишлатилади. Зий чоклар буклама чок, мағиз чок ва ағдарма чоклардан иборат бикир дастакнинг ва оралиқ астарнинг қалинлигини хисобга олиш учун,7 мм га қисқартирилади.
Бахя қаторни юритиш сиртқи детални қалинлигига боғлиқ, агар у қалин бўлса бириктирма чокдан пастда, юпқа бўлса юқорида жойлашган бўлади.
Чарм астарни сиртқи деталлар билан бириктиришда параллел ва кетма-кет усуллар қўлланилади.
Параллел усулда сиртқи (қўйма дастакли қўнжсиз ботинка, ботинка ва хакозо) деталларни ўзаро тикаётганда (бетликка, дастакни) астарлар (чарм астар+тўқима астари) бира тўла тикиб юборилади.
Кетма-кет усулда эса чарм астар, тўқима астари билан; дастак, бетлик билан алохида-алохида тикиб олинади.
Юқорида келтирилган усулларга асосланиб, барча турдаги пойабзалларнинг астарларини лойихалаш мумкин Лойихаланаётган моделда астар бетлик астари, тилча астари, дастак астари мўйнадан, ташқи ички камар, жияк астарли чармдан иборат.


4.4 Оралиқ деталларини лойихалаш.


Оралиқ деталларнинг шакли, ўлчамлари сиртқи деталларнинг шакли, ўлчамларига боғлиқ. Шунинг учун сиртқи деталларнинг контурини алохида-алохида чизиб олиб унга нисбатан кичикроқ лойихаланади. Оралиқ деталларни қураётганда қуйидаги талабларга қатъий риоя қилиш керак.

1. 2.

Тайёр пойабзалларда оралиқ деталларни қирралари билинмаслиги керак. Оралиқ деталлар тикилаётганда улар чокга ва тортиш бахясига тушиши шарт. Агар тушмаса у ўз мазмунини йўқотади.

Оралиқ (астарларни) деталларнинг қуйи контурини, тортиш бахясига параллел ёки тўғри чизиқ холда чизиш мумкин.

5.