Ўзбек тилида экспрессивлик ифодалашнинг синтактик усули

юзинг гул кабидир, менинг ҳолиму сенинг зулфинг сун- бул хатидир.
Ташбиҳ-и акс қарама-қарши ўхшатиш бўлиб, бир нарса иккинчисига ўхшатилади ва ўз навбатида иккин- чи нарса биринчисига ўхшатилади. Масалан: Бўстон
осмон кабидир, Осмон бўстон кабидир.
Ташбиҳ-и тафзилда бир нарса иккинчисига ўхшати- лади ва кейии ўхшамаслиги, ундан анча устун эканлиги таъкидланади: Хатингни мушк деб ўйлаган эдим, бу хато экан, мушкда бу таровату бу яшноқлик қани?! (йўқ).
Ташбиҳ-и изморда эса бир нарса яширин тарзда бошқасига ўхшатилади ва сўзловчи гўё унга эътибор бермагандек туюлади. Аслида зса авторнинг диққат марказида ўша ўхшатилган нарса туради: Қонун (чанг) ноласи мендек сенинг юрак излар ўқингдандир, бутун ёнига пайқон қадалган бўлгандан кейин нечук нола
қилмасин. Бунда сўзловчи ўзини пинҳона равишда чанг^ га ўхшатган ва гўё ўзига эътибор бермаган-у, барча эътибори чангдадек. Аслида эса ўзининг ҳолатини бўрт- тириб кўрсатмоқчи бўлган.
Кўринадики, ўхшатиш бадиий санъатнинг ажойиб бир намунаси бўлиб, ундан ёзувчи, шоир ва бадиий ижод аҳли ўз фикрини ўта таъсирчан, эмоционал тарз- да баён этиш учун фойдаланган.
Ухшатиш усулини қўллаш нарса, белги, воқеалар- нинг шунчаки ўхшашлигини кўрсатиб, маълум даража- да бадиийликка эришишгина эмас, шу билан бирга ўзи тасвирлаётган воқеа, ҳодиса, белгининг муҳим томон- ларини алоҳида таъкидлаш, унга тингловчи диққатини жалб қилишдир.
Ухшатиш ўзига хос лингвистик воситалар ёрдамида ва улар иштирокисиз ҳам ҳосил қилинади. Шунга кўра ўхшатишни 2 турга ажратиш мумкин. 1. Воситали ўх- шатиш (яъни лисоний воситалар ёрдамида). 2. Восита- сиз ўхшатиш (яъни ўхшатиш воситалари иштирокисиз).
Булардан биринчисини очиқ ўхшатиш деб, иккинчи- сини яширин (пинҳоний, рамзий) ўхшатиш деб аташ мумкин. Очиқ ўхшатиш деганда ўхшатишнинг лисоний воситалар -дай (-дек) қўшимчаси, каби, янглиц, гўё, худди, мисоли, мисли, бамисоли, сифат каби кўмакчи ва юкламалар ҳамда ўз олмоши, ўхшамоқ феъли ёрдами- да ҳосил қилиниши тушунилади. Яширин ўхшатиш эса кўрсатиб ўтилган лисоний воситалар иштирокисиз ҳо- сил қилинади.