|
Туога! Ьапк1ап iqtisodiy аЬуо1п1 пагога! qila ЬопЬ, mijozlarga Ьаг XII ахЬогоШг, та51аЬа11аг Ьег1зЬ1 т и т к т . 1г^а каиа о ‘2 sarmoyasiga ega boЧgan 1уога1 Ьапк1ап у т к туевгог sifatida chiqishlari, уа’т и т и т а п xalq xo ‘jaUgi rivojiga ЬеуозИа га^г ко'геаПБЫап еЫ:1то1 Ш1%ап 1агИЫу qayta ко‘пзЬ 18Ыа^а ага^-и- БЫап уа Иаио iqtisodiyot sho’balaгining 15^Ьо11апт Ье^ПавЫап титМп.
1Роуз Питер . «Банковский менеджмент», М . Д ело ЛТД. 1995
M ulkni boshqarish va sarmoya hosil qilishning ancha hatto miqyoslardagi aksiyadorlik-huquqiy shakli maqomini tijorat banklari olar ekan, moliya bozorlariga jiddiy ta’sir ko'rsatishi ko‘plab xoldinglar sho’ba firmalar va korxonalar tashkil etish, shuningdek qatnashuv- chining turli shakllarini rivojlantirish asosida o ‘z faoliyatini ancha diversifikatsiyalashi mumkin bo'ladi.
Shunday qilib, bank, bu hukumat, korxona, aholiga va boshqa banklarga pullik va qimmatli qog‘ozlar bilan turli operatsiyalami amalga oshiruvchi ham da moliyaviy xizmatlarni ko'rsatuvchi moliyaviy tashkilotdir.
Banklar m a’lum tamoyillar asosida faoliyat ko‘rsatadi. Banklarning birinchi va asosiy tamoyili bu ularni haqiqiy (real) mavjud bo'lgan mablag‘lar hajmida faoliyat ko‘rsatishidir. Bu tamoyil banklarni o ‘z mablag‘larini nafaqat miqdori beriladigan miqdori bo‘yicha kredit hajmiga to ‘g‘ri kelishini, balki bank aktivlarini xususiyatlari bilan jalb qilinadigan mablag'lar xususiyatlari ni to ‘g‘ri kelishini ta’minlashlari zarurdir. Eng awalo bu ularning muddatlari bo‘yicha mos kelishidir. Biroq tijorat bankida ko‘p foyda olish cheklangan. Birinchidan katta marja ketidan quvish mijozlardan mahrum bo‘lib qolishiga olib kelishi mumkin, chunki ular haddan tashqari katta qo‘yilgan stavkali kreditdan voz kechishlari mumkin, ikkinchidan banklararo raqobat sharoitida boshqa tijorat banklari orasidan bir qadar samaraliroq ishlar uchun ancha arzón kreditlar taklif etilishi mumkin. Daromadlilik (foyda ko‘rish) qoidasi sifatida shuni anglatadiki busiz bank mavjud bo‘la olmaydi. Bank tijoratining bu qoidasi asosan «Arzonroq sotib olish, qimmatroq sotish» formulasi orqali amalga oshadi. Biroq bu qoidaga madaniy yondashmoq lozim.
U qonunchilikka tayanish, unga aslo z¡d kelmasligi, binobarin, bunda shunday shart-sharoit yaratilishi Kerak.ki har bir bank o :zining tijorat ishlarini amalga oshirayotganda bank xizmati bozori haqida bab-baravar axborot olish.
Banklarning tayanadigan ikkinchi zaruriy tamoyili, bu ularning to'liq iqtisodiy mustaqilligidir. Banklar o ‘z faolivat natijalari uchun o ‘zlari to'liq mustaqil va javobgardirlar. Bu o z navbatida banklarni
:z mablag larini jalb qilgan pul mablag'lanni mastaqil boshqarish, mijozlar va jamg'armachilarni erkin tanlash, daromadlarni boshqarish, soliqlarni to'lash kabi huquqlarini beradi. i íjorat nuqtayi nazaridan qaraganda bekor yotgan resurslar bo'lmasligi kerak. Boshqacha aytganda bankning ham m a pullari, barcha resurslari imkon qadar
ishlashlari lozim. Biroq haqiqiy ahvol shundan iborat b o ‘ladiki, mablag'larning bir qismi zaxiraga qo'yiladi, u m uomalada kamroq qatnashadi yoki um um an ishtirok etm aydi, yana bir qismi esa iqtisodiyotni kreditlash uchun mo'ljallanadi. 0 ‘z - o ‘zidan ravshanki bank biznesi nuqtayi nazaridan qaraganda, bu g‘ayritabiiy, shuning uchun ham birlamchi va ikkilamchi zaxiralarga nisbatan kreditlar salmog'i qanchalik katta bo‘lsa, foyda ham shunchalik ko‘p kelishini bilib q o ‘ygan m a’qul.
Uchinchi asosiy tamoyil, bu tijorat banklarni o ‘z mijozlari bilan munosabatlari oddiy bozor m unosabatlariga mos k o ‘riladi. Bank kreditlarining jarayonida bozor munosabatlariga tayangan holda ularni foydalilik, risk va likvidlilik nuqtayi naziridan kelib chiqadi. Bank faoliyatining muhim qoidalaridan yana biri shuki, bank iqtisodiy korxona sifatida o ‘z mablag'i, o ‘z foydasi ustidan tavakkal ish tutishi mumkin, ammo zinxor mijoz mablag'i yuzasidan emas. Muvaffaqiyatsiz bank tijoratidan bankning o ‘zi jabr tortishi mumkin. Lekin mijoz hech qachon jabrlanmasligi kerak, chunki kredit muassasi uning uchun yaratilgan.
Bank tijorati «Hamma narsa mijoz uchun ham m a narsa uning foydali faoliyatini ta ’minlash uchun» qoidasi asosida harakat qilishi lozim. Bankning amaliy faoliyatida eng muhimi mijozning foyda ko'rishi, undan keyingina bankning foydasidir. Tijorat bankning mijozlarga nisbatan sheriklik munosabati o ‘zaro manfaatdorlik qoida- siga asoslariishi lozim. Bank uchun ham mijoz uchun ham hamkorlik tufayli qozonilgan ishonch ular o'rtasidagi sheriklik munosabatlarini mustahkamlaydigan jiddiy omilga aylanadi. Yaxshi sherik bo'lishni istagan bank o 'z mijozlarini xizmatlar «majmuasi»bilan ta ’minlash; zarur.
Tijorat banklarining to‘rtinchi tamoyili bu ular faoliyatining nazorat qilish va tartibga solishda faqat bevosita iqtisodiy u su l la rd a n foydalanishligidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
