Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

Ўша асар, 3 2 6 -а -3 2 6 -б бетлар.
140


Ш у н д ан с ў н г у. Х о р а зм га м ак ту б й ў л л аб , ў зи н и н г э л ч и л и к
ваколатини янгидан тасд и қ л ан и ш и н и илтим ос қилади. Огаҳий 
‘Т у л ш а н и д авл ат”да ан а шу воқеал ар таф си л о ти н и баён этар 
э к а н , Х и ва тах ти га ў ти р га н я н г и х о н - С а й й и д М уҳам м ад
Б а ҳ о д и р х о н н и н г (18 5 5 -1 8 6 5 ) Т у р к и я с у л то н и А б дулм аж идга 
(1839-1861) махсус мактуб йўллагани ва унда Ш укрулло О қо 
ваколатини тўла т а с д и қ этган л и ги н и таъкидлайди. С олном ада 
бунинг исботи сиф атида келтирилган хон мактубида, ж ум ладан, 
қуй и д аги л ар битилган эди: “ Ш укрулло О қ о н и к и м , М уҳаммад 
А м ин хони м ар ҳ у м и й н и н г а м р и б и л а Рум ви л о яти га марсул 
б ў л м и ш э р д и , ҳ о л о И с л о м б у л ш а ҳ р и д а о л и й ж а н о б л а р и
хизм атида таваққуф кўргизм иш дур, ўз тараф и м и зд и н вакил ва 
элчи қилдуқ. О н и н г ваки лли к ва эл чи л и ги н қабул этсунлар ва 
М уҳамм ад А м инхон -марҳумий о қ о м и зн и н г ю боргон ном асида 
ҳ арн а сўз бўлса, б и зн и н г ҳам с ў зи м и з ш улдур, э ш и тс у н л а р ” . 
О г а ҳ и й н и н г ё з и ш и ч а , “ х а л и ф а н о м а м а з м у н и ғ а м у т т а л е ъ
б ўл ғон д и н сўнг Ш укрулло О қ о н и н г эл ч и л и ги н ва М уҳамм ад 
А м инхони ж аннат м акон н и н г н ом аси н қабул қилди. Ва Ш укрулло 
О қ о н и н г м ар таб аси н и б ур у н ғи д и н н еча д ар аж а б а л а н д эти б 
в а зи ф а си ға кўп зару мол м у қ ар р ар қи л д и ва Ш укрулло О қо 
ғ о я т с и з м асрур ва хуш ҳол б ў л и б , б и р неча а й ё м н и Х оразм
азим ати учун рухсат о л м о қ ф и к р и д а ўткарди” 1.
А йрим ҳолларда элчиларга ю клатилган вазиф алар ҳақида ҳам 
а н и қ м а ъ л у м о т л а р к е л т и р и л а д и к и , у л а р д а н ў з а р о с и ё с и й
ал о қ ал ар н и н г дараж аси ҳақида, баъзи муҳим тарихий воқеалар 
туғрисида тўла тасаввурга эга б ўлиш и м к о н и туғилади. М асалан, 
“ Ф и рд авс у л -и қ б о л ”да баён қ и л и н и ш и ч а, 1814 йилда Х уросонда2 
Х ивага келган элчиларга хон ўз навбатида элчи қўш иб жўнатар 
эк ан , у билан бирга қўйидаги м азм унда хабар йўллайди: “Агар 
эл л и к ва итоат изҳорида с о д и қ бўлсалар, куз ф аслида инш оаллоҳ 
ул тар аф ға азм эткум и зд и р. А гар эл м ухолиф б ўлсалар, алар 
сам тиға нуҳзат қилғум издир. А гар эл бўлсалар, С аодатқулихон 
ян гл и ғ акобир ва мўътабар киш илард ан кўп ки ш и мулозиматга 
ирсол қилиб, закот ва хирожни кам о ҳаққаҳу ю борсинлар”2. Бундан
1. Огаҳий. Гулшани давлат. Узбекистан Республикаси Фанлар
академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти,
қўлёзмалар мажмуаси, тартиб рақами 7572, 2476-2516 бетлар.
2. Бу ерда Серахсдан келган элчилар ҳақида сўз боради.
141


ўш а й и л л ард а Х у р о с о н н и н г ш и м о л и й н о ҳ и я л а р и , ж ум лад ан , 
Серахс ва унинг атроф лари Х ива хонлиги тасарруф ида бўлганлиги 
ва унга тобе ж ойлар сиф атида хирож тўлаб тур га нл и ги маълум 
бўлади. Я на бир мисол. 1845 йили Бухоро ам ири Н асруллохон 
Хивага Қ ўчқорбек М ироҳурни элчи қи л и б ю боради. А ф тидан, 
ам ир Н асруллохон Хива ҳукмдори Раҳимқулихонга йўллаган ўз 
мактубида унинг ш аънига тегадиган тарзда муомалада бўлган ёки 
ички иш ларига аралаш иш даражасидаги таклиф лар йўллаган. Бунга 
ж авобан Хива хони Қ ўчқорбек М ироҳурга ўз элчиси Раҳматулла 
Қ о р а к ў з н и қ ў ш и б Б у х о р о га ж ў н а т а р э к а н , Н а с р у л л о х о н г а
қуйидаги м азм ундаги м актубни то п ш и р и ш н и бую ради: “А м ир 
Н асруллонинг муддаоси агар мусолаҳа қилиб б о р и ш м о қ бўлса 
м ухориба м ай д он и га ч и қ с у н к и м , б и з ҳам ул ам рга муҳайё ва 
мададдурмиз. Бу икки и ш н и н г қай си си н и ихтиёр қилса, ул ишга 
бел боғласунким, и кк и си ҳам б и зн и н г м ақсадим издур” 1.
Ш у нарса диққатга сазоворки, Х ива солном аларида муаллифлар 
у ёки бу мамлакатга хонлик тараф идан элчи қилиб тайинланган 
ш а х с л а р н и н г н о м и н и а т а ш б и л а н ч е к л а н м а с д а н , к ў п ч и л и к
ҳолларда, уларнинг насл-н асаб и , таваллуд топган ж ойи, хонликда 
эгаллаб турган мавқеи ҳақида ҳам аж ой и б маълумотлар келтириб 
ўтадилар. Ҳ ож и Ш укрулло О қ о , - дейилади “ Гулш ани давлат”да, 
- Хоразм д авлатининг қадим ий давлатхоҳ ум аросидин ва сартия 
т а в о й и ф и н и н г к о р о го ҳ к у б о р о си д и н д у р ва а н и н г м ан ш а ъ ва 
м авлиди К от вилоятидир ва ватан ва м аскан и ҳам андадур ва 
Муҳаммад Аминхон салтанати авойилида о н и н г амри била элчи 
бўлиб Рум подш оҳи султон Абдулмажидхонга ном а ва туҳфа элтиб, 
о н и н г ном а ва ҳадясин ҳам мазкур хон н и н г олдига келтурмиш
э р д и ” 2. «Ж о м еъ у л -в о қ е а т и с у л то н и й » д а Э р о н г а ю б о р и л га н
навб атд аги эл ч и ҳ ақ и д а эс а қ у й и д а ги л а р н и ў қ и й м и з: “ Э р о н
подш оҳи М уҳаммад ш о ҳ н и н г ю борган элчисига атабайи ф ал ак 
м а р т а б а м у л о зи м л а р и д и н д о н и ш ва и х л о с о р о й М у ҳ ам м ад
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish