Ўзбек дипломатияси тарихидан

Амир Темурнинг тўртинчи номасига Султон Боязиднинг
жавоби
О лий рутбали аълоҳазрат, ҳаш ам атли ж аҳонпаноҳ, бахту иқбол 
в о л и й л а р и н и н г б а р қ а р о р д а в л а т л и в о л и й с и , ғ о л и б қ у в в а т
( қ о ҳ и р а ) б и л а н п о д ш о ҳ л а р г а р д а н и н и к е с у в ч и , ж а ҳ о н
н у и н л а р и н и н г нуини ва н у и н 1 н и ш о н л и к н уён 2, кам р о н л и к ка 
эри ш ган о л и й қадрли улуғ хоқон , қудрати муаззам қоон, сахий 
м алик, О ллоҳ қўллаган А бдулф атҳ Т ем ур Гурагонга - О ллоҳ таоло 
адолати ва салтанати қои д ал ар и н и н г асоси н и м устаҳкам ласин, 
у н и н г ч ек си з хайру эҳ со н и н и олам га таратсин! - у ки ш и га ян ги т-
/. 
Нуин - подшо.
2. Нуён - Элхонлар давлатида олий ҳарбий рутба.
277

---

д а н о л а м н и қ а м р о в ч и к е н г б и с о т га н и с о р э т и ш г а м у н о с и б
б ўлм иш муҳаббат о ятл и к со ф дурлар ва б и р л и к к а элтувчи етук 
м ад хл арн и ҳар то м о н л а м а б и р л и к ва д ў с тл и к ва м уҳаббат ва 
я к д и л л и к турлари б и л ан о л и й м ақом га совга ва балан д п оя га 
ҳадя қи л и б , ҳам иш а у ол и й зо тн и н г хайрхоҳи ва аҳвол сўровчи- 
сидирм из. Н им адаки ислом аҳлининг ф ой даси бўлса, О ллоҳ таоло 
и к к и орага насиб этсин!
Ш у н д а н с ў н г ж а ҳ о н га о р о б ер у вч и р а ъ й г а е т к а з и л а д и к и , 
хум ою н м авкаб С и вос га еткан д ан к е й и н ёзилган сулҳ услубига 
м аргуб м актубингизга ж авоб ёзи л ган и д ек , и сл ом м ам л ак атл а- 
р и н и н г м аъмурлиги ва и н с о н л ар н и н г аҳволи о со й и ш -тал и ги га 
ас о сл а н га н сулҳ ш ар тл ар и а н ж о м и га е тс и н . Ҳ о зи р д а у аҳвол 
та р зи н и кузатиб тур ил ганда ж ан о б и н ги зд ан я н а б и р ш араф ли 
м ак туб н и етказд и лар; у н и н г м азм у н и д ан а н гл аш и л а д и к и , уни 
(хатни) С и вос га ю зланиш дан олд ин етказгансиз. У ндаги баъзи 
м асалалар м акру ҳийлага й ўйилиб , б и зн и н г тан қ и д и й таъ би м и з 
в а з и й р а к ф а ҳ м и м и з г а м а қ б у л к е л м а д и , б а л к и ш у н д а й
а н и қ л а н д и к и , қутлуғ қад ам л и х аб ар ч и н и н г Қ а р а м о н ҳудудига 
етган ж о й и д а б и р неча м уф сидлар у атр о ф д ан бу кеч м и ш д ан
в о қ и ф б ў л и б , х а б а р ч и н и н о м - н и ш о н с и з қ и л и б , ў з л а р и н и
б и л м а с л и к к а сол ган л ар ; (аҳвол) ш у д ар аж ага е тга н к и , ф и тн а
оташ и аланга олиб, уни ўч и ри ш н и маҳол д еб билганлар. Э нди 
эса у н о м ан и бир қан ч а ф асо д (бузуқлик) зоҳир бўлгандан кей и н
қ и ш л о к д а н қ и ш л о қ қ а , ш а ҳ а р д а н ш а ҳ а р г а қ ў л м а - қ ў л
а й л а н т и р и б , ш а й т о н л и к ва н о м у с у л м о н л и к б и л а н б и з н и н г
нусратм ақом лаш каргоҳи м и зга ю борганлар. Ш у б и л ан бирга ян а 
м аъ лум қ и л и н а д и к и , агар к а л и м а л а р н и н г ға л и зл и г и н и б и р о р
ғавго учун баҳона қи л ад и ган бўлсалар, ш а ф қ а т с и з сўзл ар н и н г 
б о ш л а н и ш и у т о м о н д а н д и р . Ва а г а р у н о м а н и н г ж а в о б и
к еч и ккан л и ги ҳақида гапираётган бўлсалар, у етиб келган бўлса, 
б и з уни кеч и кти рарм и ди к. А гар хуш ом ад деб мулоҳаза қилсалар, 
о л и й м артабали султонлар - О ллоҳ уларни кечирсин! - О ллоҳ 
д а р го ҳ и д а н ўзга ҳеч б и р е р га т а в б а -т а за р р у қ и л м а г а н л а р ва 
қилм айдилар. Агар О ллоҳ истаса - бўлади, истам аса - бўлмайди 
д еган хосиятли кал и м ан и д илга ж о қи л и б (кўз устига ўрнатиб), 
беғараз дин д орлар ва чуқур ф и к р л и ’ ваки л л ар б и л ан м аш варат 
қилгач, Еру О см о н н и н г эгасига таваккул қи л д и к, деб ю зларини 
аҳли и й м он д уш м ан л ари н и д аф ъ қи ли ш га қаратадилар. Ҳ и к оят
278

---

у зу н д а н у з о қ қ и й л у қо л ( г а п -с ў з ) - б а ҳ с л а ш у в л а р д а н ўти б
кетгач, баҳона қи д и р у вч и л ар н и н г йўлини тўсиш оғир бўлади. 
Сулҳ (ти н ч ли к ) ва уруш ни ихтиёр эти ш н и ҳар и к к и том он д ан
к и м к и ф и т н а б ў р о н и н и қўзғатаётган бўлса, у н и н г саво б и ва 
гу н о ҳ и н и ў ш а н г а ҳ а в о л а қ и л д и к . Х удо ҳ а қ қ и , С и з н и н г ва 
б и зн и н г орам и зд а ш унча ш аҳидлар бўлгани етар. О ллоҳ бизга 
р и зқ беради. Б и л и н гк и , ким уни қадрласа, унга ях ш и л и к бўлади.
О л л оҳ и ш он ч ли ҳом ийдир ( “ О л-и И м р о н ” , 167).
Кдцдай гўзал бу мавло! Кдндай гўзал бу кўмакчи! (“А нф ол” , 41).