‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

INTENSIV TERAPIYA USULLARI
RESPIRATOR TERAPIYA USULLARI
Nafas yetishmovchiligi terminologiyasi, aniqlovchisi va 
uning tasnifi juda ko ‘p: o ‘tkir va xronik, kom pensatsiyalangan, 
subkompcnsatsiya va dckompensatsiya va hokazo. Ammo bunday 
ta sn if amaliyotda har doim ham yordam bcravcrmaydi. Nafas 
yctishmovchiligi turlarining o'ziga xos bclgilari qanaqa b o ‘ladi va 
ular qanday rivojlanadi? Davo muolajalari nimadan boshlanishi 
kerak? Bu savollarga nafas yctishm ovchiligining fiziologik 
asoslarini o'rganish aniqlik kiritadi va bu buzilishlarning 
fiziologik mcxanizmlarini bilish albatta optimal respirator terapiya 
m uolajalarining o ‘tkazishga yordam beradi.
Nafas yctishmovchiligining asosiy fiziologik m cxanizm lariga 
ta ’sir etish nuqtai nazaridan zudlik va rcjalik bajariladigan davo 
nruolajalarini shartli ravishda quyidagi guruhlarga umumlashtirish 
mumkin. 
Bular 
kcng 
miqyosdagi 
respirator 
q o ‘llovchi 
terapiyaning asosini tashkil ctadi.
1. Nafas yoMlari crkin o ‘tqazuvchanligini ta ’minlash.
2. M ukotsiliar va y o ‘talish m cxanizmini, mustaqil, yordamchi
yoki sun’iy adekvat ventilyatsiya hajmini ta ’minlash.
3. Oksigenatsiya va m cdikamcntoz respirator terapiya.
Nafas yoMlari erkin o ‘tkazuvchanligi ta ’minlash uchun quyidagi 
muolajalar kompleksini birma bir bajarish tavsiya etiladi.
* Boshni umurtqa - ensa bo ‘g ‘imida orqaga bukish ham da 
pastki ja g ‘ni oldinga va yuqoriga k o ‘tarish.
■ O g'iz va xalqumni yot jism lardan tozalash.
* So‘rg ‘ichlar yordamida yuqori nafas y o ‘llaridagi balg ‘amni 
so‘rib olish.
■ O g‘iz va burun havo o ‘tqazgichini kiritish.
■ Traxeya intubatsiyasi, krikotireotom iya, traxcostomiya.
Bemorning kuragi ostiga bolishcha q o ‘yilsa, boshning orqaga 
bukilishi osonlashadi va um um iy nafas qarshiligi 1,5 barobar 
kamayadi. Nafas yo ‘llarida yot jism , b o ‘lmasa pastki j a g ‘ni 
oldinga va yuqoriga k o ‘tarish 100% bem orlarda nafas y o ‘llari

---

crkin 
o ‘tkazuvchanligini 
ta ’minlaydi. 
O g‘izdan-og‘izga 
va 
burunga havo purkalganda, ko‘krak qafasi kengaysa, obstruksiya 
y o ‘qligidan dalolat beradi. Xalqum kckirdak va traxeyaning 
yuqori qismidagi yot jism larni olish uchun ikki usuldan 
foydalaniladi: cpigastral sohaga diafragma tomon qattiq turtiladi 
(Geymlix usuli) yoki k o ‘krak qafasi pastki sohada qattiq siqiladi.
/ш
eJ
/
\
3-rasm. Orofaringeal havo o ’tkazgichlar
4-rasm . N azofaringeal havo o ’tkazgichlar

---

Nafas y o ‘llaridagi suyuq m oddalar va balg‘amni clcktr 
so‘rg ‘ichlar yordamida steril naychalar orqali so‘rib olinadi. 
Traxeya va bronxlar shilliq qavati jarohatini, bronxospazm va 
rcflektor bradikardiyani oldini olish uchun avval oksigenatsiyani 
yaxshilash, q o ‘pol harakat qilmaslik va m uolaja uzoq vaqt davom 
ctm asligi kcrak. Ayrim holatlarda m ahalliy ancstctiklardan 
foydalaniladi.
Nazofaringcal yoki orofaringcal havo o ‘tqazgichlari ham 
kirgizish chtiyotkorlik bilan bajariladi.
Reanimatsion muolajalar yoki sun’iy nafas berishga chtiyoj 
b o ‘Isa traxeya intubatsiyasi qilinadi.