Toshkent to’qimachilik va yengil sanoat instituti

TOSHKENT TO’QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI

BAJARDI: 9 a-21 guruh talabasi Bo’riyeva Mastura

Qabul qildi: Abdusamatova D.

NITRAT KISLOTA ISHLAB CHIQARISH VA O’ZIGA XOS XOSSALARI

Reja:

2
3
4
Nitrat kislota
1
Fizik xossalari
Nitrat kislota tuzlari
Kimyoviy xossalari.

Molekular formulasi — HNO3. Azot atomining ikkinchi energetik qavatida (tashqi energetik qavati) d-energetik qavatcha yo‘q. 2s2 energetik qavatchadagi juft elektron qo‘zg‘ala olmaydi.

Azot beshinchi guruhda joylashgan element bo‘lsa-da, V valentli bo‘la olmaydi. Azotning yuqori valentligi IV.

Nitrat kislota

Olinishi.

XX asr boshlariga qadar nitrat kislota konsentrlangan sulfat kislotani
chili selitrasiga (NaNO3) ta’sir ettirib olingan. Hozirda bu usuldan laboratoriyada nitrat kislota olish uchun foydalaniladi:
NaNO3 + H2SO4 = NaHSO4 + HNO3

Sanoatda nitrat kislota olish uchun ammiakdan foydalaniladi

Fizik xossalari.

Toza nitrat kislota rangsiz, o‘tkir hidli suyuqlik, zichligi 1,5 g/sm3. –41°Ñ da kristallanadi. Suvda yaxshi eriydi.

Kimyoviy xossalari

Nitrat kislota bir negizli kuchli kislotadir. Suyultirilgan eritmalarda to‘liq dissotsiatsiyalangan bo‘ladi.

1 mol nitrat kislota bilan 3 mol xlorid kislota aralashmasi “zar suvi” deyiladi. Zar suvi juda kuchli oksidlovchi, u hatto juda passiv metallar — oltin va platinani ham erita oladi: Au + HNO3 + 3HCl = AuCl3 + NO + 2H2O 3Pt + 4HNO3 + 12HCl = 3PtCl4 + 4NO + 8H2O

Nitrat kislota tuzlari

Nitrat kislota tuzlari nitratlar deb ataladi. Nitratlar asosan metallarga,
metallarning oksidlariga, ishqoriy metallarning va ishqoriy yer-metallarning
karbonatli tuzlariga
nitrat kislota ta’sir ettirib olinadi.

Ammoniy nitrat esa ammiakga nitrat kislota ta’sir ettirib olinadi: NH3 + HNO3 = NH4NO3 Barcha nitratlar suvda yaxshi eriydi.

Nitratlar qizdirilganda albatta parchalanadi. Metallarning faollik qatorida magniydan chapda joylashgan metallarning nitratlari nitrit va kislorod hosil qilib parchalanadi

Nitrat kislota tuzlarini aniqlash uchun uning tarkibida nitrat ioni NO3 – borligini bilish kerak..

Buning uchun nitrat tuzi konsentrlangan sulfat kislota bilan qo‘shib qizdiriladi va mis qo‘shiladi

Reaksiya natijasida qo‘ng‘ir gaz — NO2 hosil bo‘lishi tekshirilayotgan tuz nitrat ekanligini bildiradi: 2NaNO3 + H2SO4 = Na2SO4 + 2HNO3 4HNO3 + Cu = Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

Nitratlardan asosan qishloq xo‘jaligida mo‘l hosil olish uchun mineral o‘g‘it sifatida foydalaniladi.