Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Mikroorganizmlar fermentlari.
Mikroorganizmlar metabolizmi va undagi jarayonlarni tushunish uchun, avvalo bu jarayonlarda qatnashadigan fermentlar va ularning funktsiyalari bilan qisqacha tanishish lozim.
Fermentlar biologik katalizatorlardir. Ular bir vaqtning o’zida minglab reaktsiyalarni olib boradi va shu reaktsiyalar metabolizm asoslarini tashkil etadi. Fermentlar odatda, u parchalaydigan substrat nomiga «aza» qo’shimchasi qo’shib nomlanadi. TSellyulaza tsellyulozani, tsellobiaza tsellobiozani, ureaza mochevinani parchalaydigan fermentlardir. Ferment olib boradigan reaktsiyasining kimyoviy tabiatiga qarab ham nomlanadi.
Fermentlar olti sinfga bo’linadi.
1. Oksireduktazalar - oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarini olib boradi, biologik bilan energiya olishda ishtirok etadi. Degidrogenazator (NAD, NADF, FAD), tsitoxromlar (v, s, s_1, a, a₁), N, elektronlar va kislorodni olib o’tuvchi fermentlar jumlasidandir.
2. Transferazalar - ayrim radikallarni o’tkazuvchi fermentlar. Masalan, atsetil transferazalar - sirka kislota qoldig’i (SN₃SO^-) va yog’ kislota molekulalarini fosfotransferaza (kinaza) fosfat kislota qoldig’ini (N₂RO₃²⁺) o’tkazadi. SHu xil fermentlardan aminotransferaza va fosforilazalarni ko’rsatish mumkin.
3. Gidrolazalar - oqsil, moy, uglevodlarni suv ishtirokida parchalaydi, sintezlaydi. Peptidogidrogenazalar oqsil va peptidlarni, glyukozidgidrolazalar uglevod va glyukozidlarni (beta-fruktofuranozidaza, alьfa- va beta-amilaza, beta-galaktozidaza va ); esterazalar murakkab efirlarni parchalaydi va sintezlaydi (lipazalar va fosfatazalar).
4. Liazalar - substratlardan kimyoviy guruxlar radikallarini olib qo’sh bog’ xosil qiladi yoki kimyoviy guruxlarni radikallarini qo’sh bog’larga ulaydi. M., piruvatdekarboksilaza pirouzum kislotadan karbonat angidridni ajratib tashlaydi:
CH₃COCOOH  SN₃SON + SO₂
pirouzum sirka
kislota alьdegidi
Aldolaza fermenti ham shu guruxga kirib olti uglerodli fruktoza-1.6-difosfatni ikki uch uglerodli birikmaga ajratadi.