ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

Jaqtılıqtıń sınıwı. 
Jaqtılıqtıń sınıwın úyreniw ushın 
optikalıq diskte tegis ayna ornına yarım dóńgelek 
kórinisindegi shiysheni ornatamız (108-súwret). Shiyshege 
nurlı kórsetkishten nur jibergende onnan bir bólek nurdıń 
shaǵılısqanlıǵın (
1
) hám bir bóleginiń sınıp, shiysheniń 
ishine ótkenligin (
2
) kóriw múmkin. 
Sınǵan nur menen 
sınıw noqatına júrgizilgen perpendikuliyar arasındaǵı 
múyesh
sınıw múyeshi 
(

) 
delinedi
. Tájiriybeler sınıw múyeshi túsiw 
múyeshinen kishi bolatuǵının kórsetedi. Demek, jaqtılıq nurı bir 
ortalıqtan ekinshisine ótkende óz baǵıtın ózgertedi eken.
109-súwret.
Stakanǵa salıp qoyılǵan tútikshe sınǵanday 
bolıp kóriniwi, hawızdaǵı suwǵa qaralǵanda tereń 
emestey bolıp kóriniwi jaqtılıqtıń suwǵa túsiwi 
hám shıǵıwında sınıwını sebepli (109-súwret) 
boladı. Jaqtılıqtıń bir ortalıqtan ekinshisine ótkende 
sınıwınıń sebebi jaqtılıqtıń tarqalıw tezliginiń 
ózgeriwi bolıp tabıladı. Jaqtılıq shiysheden hawaǵa 
yaki suwdan hawaǵa ótkende sınıw múyeshi 
túsiw múyeshinen úlken boladı. Sonlıqtan suwda 
jasawshılar ushın sırtqı dúniya pútkilley basqasha 
bolıp kórinedi.
Ámeliy tapsırma
Keseni alıp, onıń ishine teńge salıń. Keseni stol ústine 
qoyıp, ondaǵı teńge kórinbey qalatuǵın aralıqqa shekem 
uzaqlastırıń. Joldasıńızdan kesege suw quyıwın sorań. Sonda teńge jáne 
kóringendey boladı. Sebebin túsindiriń.

---

140
1. Ne sebepten qaǵaz hóllense, artındaǵı jazıwlar kórinedi?
2. Suwdıń jaǵasında otırǵan bala suwda Quyashtıń súwretleniwin 
kórip tur. Bala ornınan túrgeletuǵın bolsa, Quyash súwretleniwi 
qaysı tárepke jılısadı?
3. Suw ishinde átirapqa qaralsa, ondaǵı taslar, suw otları hám 
t.b. suw ústinen turıp qaralǵandaǵıday kórine me?