ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

42-TEMA
LABORATORIYA JUMÍSÍ. TERMOMETR JÁRDEMINDE 
HAWA HÁM SUYÍQLÍQ TEMPERATURASÍN ÓLSHEW
Kerekli ásbaplar
: termometr, ıssı suw, suwıq suw, menzurka, shiyshe 
tayaqsha, suw quyıw ushın kese.
Jumıstı orınlaw tártibi.
1. Termometr fizika kabinetiniń quyash tikkeley túspeytuǵın, ısıtıw 
quralları (batareya, plitka) nan uzaqta, lekin shkalası kórinetuǵın 
orınǵa ildirip qoyıladı.
2. Tájiriybeni ótkeriwge tayarlanıw barısında (5–6 min) termometr 
kórsetiwi ózgermey qalǵanınan soń bólme temperaturası jazıp alınadı.
3. Plitka yaki gaz jalınına suwlı ıdıs qızdırıladı.
4. Menzurkada 100 ml suw ólshep alınıp, kesege quyıladı hám 
termometr suwǵa túsiriledi. Bir neshe minuttan soń termometr 
kórsetiwi 
t
1 
jazıp alınadı.
5. Menzurkada 100 ml suw ólshep alınadı hám oǵan termometr 
túsiriledi. Bir neshe minuttan keyin termometr kórsetiwi 
t
2
jazıp 
alınadı.
6. Menzurkadaǵı ıssı suw suwıq suwlı kesege quyıladı. Shiyshe 
tayaqsha menen aralastırıp temperaturası 
t
3
ólshenedi.
7. Joqarıdaǵı tájiriybe ıssı suwdıń temperaturası hár túrli bolǵan 
halatlarda tákirarlanadı.
1. Ne sebepten suwǵa túsirip alınǵan termometrdiń kórsetiwi 
suwdan alınǵanda túsip ketedi?
2. Tájiriybeler tútikshesiniń diametri kishirek bolǵan termometr 
menen ótkerilse, ólshew anıqlıǵı qalay ózgeredi?
3. Eki birdey stakannıń birewi bos, ekinshisinde qant bólegi bar. 
Olarǵa chaynikten chay quyıp temperaturaları ólshense, qant 
salınǵanında tómenirek boladı. Sebebi nede?

---

115
IV BAPTÍ JUWMAQLAW BOYÍNSHA QADAǴALAW SORAWLARÍ
1. Ne sebepten ısıtıw qazanlarınıń tútin shıǵatuǵın morısı biyik qılıp 
qurıladı?
A) jıllılıq derekleriniń qayerde jaylas qanlıǵın alıstan kóriw ushın;
B) konvekciyanıń jaqsı ótiwi ushın;
C) arxitektura talabın orınlaw ushın;
D) janıw ónimin adamlar dem ala tuǵın hawa qatlamınan joqarıraqqa 
shıǵarıw ushın.