Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

ГИПЕРКИНЕЗЛАР
ЁКИ ТИТРОҚЛАР НЕГА КУЗАТИЛАДИ?
Инсон хоҳиш-иродасига боғлиқ бўлмаган ҳол да рўй берадиган 
ихтиёрсиз ҳаракатларга гипер ки нез деб айтилади. Гиперкинезлар 
бош мия нинг бир қатор касалликларида учрайди. Бош миянинг оғир 
жароҳатлари, яллиғланиш касал лик лари (айниқса, энцефалит) ва 
марказий нерв сис темасининг наслий касалликлари (Туретт синдроми, 
Хантингтон касал лиги, Вилсон касал лиги, наслий хорея) гипер-
кинезларнинг асосий са баб чиларидир. 
Бироқ гиперкинезлар билан намоён бўладиган неврологик касал-
ликлар сони 100 га яқинлигини эсда тутиш лозим. Гиперкинезлар 
болалик ва ўсмирлик даврида кўп кузатилади.
Гиперкинезлар ичида энг кўп учрайдигани – бу хорея. Тез-тез 
ва бетартиб равишда кузати ладиган гиперкинезларга хорея деб 
айтилади. Улар бир хил стереотипга эга эмас ва ҳар доим бетартиб 
равишда тез-тез намоён бўлади. Хорея юз, қўл ва оёқларда кўп, танада 
эса кам кузатилади. Бундай гиперкинезлар тинчланганда камаяди, 
ухлаганда йўқолади. 
Хореик гиперкинезлар, кўпинча кўзлар ни юмиб-очиш, бурунни 
тортиш, лаб бурчагини қимирлатиб юбориш, юз мушакларининг бир 
то монда қисқариши, бошнинг силкиниб кетиши каби белгилар билан 
намоён бўлади. Мимик мускул ларда кузатиладиган хореялар нутқ 
бузилишини ҳам юзага келтиради. Чунки мимик мускуллар, айниқса, 
оғиз атрофидаги мускуллар нутқ талаф фузида катта аҳамиятга эга. 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
80
Гиперкинезларни, яъни хореяни ўз вақтида бартараф этмаса, 
кейинчалик бемор елкасини кўта риб ташлайдиган, бошини орқага ёки 
ён томон лар га силкитадиган бўлиб қолади. Баъзида гиперкинезлар 
юз мускулларида эмас, балки елкани кўтариб ташлаш билан 
намоён бўлади ёки биратўла қўл бармоқларидан бошланади. Қўл 
бармоқларидан бошланган хореик гиперкинезларни дарров илғаб 
олиш қийин. Чунки бундай ҳолатларда «Бола қў лини ўзи қимирлатиб 
юрибди», деб ўйлашади. 
Юз, тана ва оёқ-қўлларда кузатиладиган гиперкинезлар 
уларнинг шаклини ҳам ўзгартириб юборади. Бун дай беморлар оддий 
ҳаракатларни ҳам бажаришда қийналиб қолишади.