Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

МИЯНИ НЕГА ФИКРЛАР ЧУЛҒАБ ОЛАДИ
ЁКИ ОБСЕССИЯ НИМА?
Мияга фикрларнинг кетма-кет ёғилиб келаве ришига обсессия деб 
айтилади. Улар беморнинг иродаси ва хоҳишига боғлиқ бўлмаган ҳолда 
қуйилиб келаверади. Бу хаёллар беморга оғир ботади, аслида ёқмайди 
ва улардан врач ёрдамисиз қутула олмайди. 
Масалан, бемор уйидан ташқарига чиққандан сўнг, уни эшикни 
қулфладимми, газ ни ўчирдимми, сувни беркитдимми каби хаёл -
лар безовта қилаверади. У уйига қайтиб киради, ҳаммаёқни қайта 
текширади, ҳаммаси жойидали гига ишонч ҳосил қилгач, тинчгина 
кўчага чиқиб кетади. Уйдан бир оз узоқлашгандан сўнг яна ҳалиги 
фикрлар ёғилиб келаверади ва яна уйига қайтиб киради. Сиқилиб 
кетганидан йиғлаб юбо ради, ҳеч қаёққа чиқмай қўяди. Ўзида кечаётган 
бу аломатларга, албатта, бемор танқидий кўз билан қарайди ва улардан 
қутулишни хоҳлайди, лекин ҳеч бунинг иложини топа олмайди. Баъзан 
беморда мантиқ жиҳатдан бир-бирига зид бўлган хаёллар пайдо 
бўлади. 
Масалан, яқинлашиб келаётган машина тагига ўзини ташлаш истаги 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
56
пайдо бўла ди-ю, машина яқинлашганда бирдан қўрқиб кетиб, орқага 
тисарилади. Баъзи беморларнинг миясига ўзига ёки бошқа бировга 
пичоқ санчишдек фикрлар келади ва шу ишни қилиб қўймай деб 
пичоққа яқин боришмайди ёки уни беркитиб қўйишади.
Обсессиядан қутулиб бўладими? Обсессиялар ўз вақтида даво-
ланганда албатта барҳам топади. Баъзи ҳолларда эса, бир неча ой ва 
ҳатто бир қанча йилларгача чўзилиб кетиши мумкин. Баъзида бемор 
бир неча ой яхши бўлиб юради ва сўнг миядан кетмайдиган фикрлар 
яна пайдо бўлади. 
Невроз ва истериядан фарқли ўлароқ миядан кетмайдиган фикрлар 
сурункали кечишга мойил. Аксарият беморлар тузалиб кетганидан сўнг 
ҳам хурсанд бўлиш ўрнига, яна ўша касаллик белгилари қачон пайдо 
бўлишини кутиб яшашади. Бундай беморлар врачларни ҳам безор 
қилиб юборишади. Чунки улар «Врач мени яхши даволамади» деб арз 
қилиб юришади.
Обсессиялар кўпинча компульсиялар билан ҳам намоён бўлади. 
Компульсия – зарур бўлмаган ҳаракатларни кетма-кет қилавериш 
билан намоён бўладиган патологик ҳолат. Масалан, бемор қўлини ҳадеб 
юваверади, кийимидаги чангни қоқаверади, ҳатто врач текширувидан 
ҳам хавфсираб туради, ҳадеб душ қабул қилаверади, атрофдагилардан 
жирканади, улардан миқроб юқиб қолади деб қўрқиб юради ва ҳ.к.
Давоси қандай? Бундай беморларни тиббий психологлар, психо-
неврологлар ва психиатрлар махсус дастур асосида даволашади. 
Даволаш муола жалари бир неча ойгача чўзилиши мумкинлиги ҳақида 
бемор огоҳлантирилади. Психотерапевтик муолажаларга албатта урғу 
берилиши керак.