Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“…Menga va ota-onangga shukr qilgin. Va qaytish faqat Mengadir…” 
Alloh taolo o'ziga va ota-onaga shukr keltirishga buyuradi. 
Imom Moturidiy ushbu oyatdan ikki xil ma‘no tushunilishini aytadi: 
Birinchisi, ota-onang senga qilayotgan yaxshiliklariga rahmat aytish orqali menga 
shukr qil. Albatta, ularning senga qilayotgan yaxshiliklari faqat mening fazlim va rahmatim 
sabablidir. Mana bu oyat bunga misol bo‗ladi: 
“…Allohni otalaringizni eslagandek zikr qiling…” 
(Baqara 200)
Ya‘ni otalaringizni qilgan ishlari bilan qanday eslasangiz Allohni ham shunday 
eslanglar. Albatta, ular ham faqatgina Allohning fazli bilangina qila olganlar. 
Ikkinchisi, 
“…Menga shukr qilinglar…” 
sizlarga bergan ne‘matlarim uchun. 
“…Va 
ota-onangizga…”
sizlarga yaxshiliklar qilganlari va sizlarni tarbiyalaganlari uchun. Yana 
Alloh bilguvchi. 
Alloh Taolo ushbu ―…
Va qaytish faqat Mengadir…”
so‘zida qaytishni o‗ziga 
xoslayapti. Demak, har vaqt hamma narsa Allohga qaytuvchi bo‗lsa, ularning bu dunyoda 
yaratilishlari bir hikmat bilan ekani namoyon bo‗ladi. Agar qaytish bo‗lmaganida bularning 
yaratilishi botil bo‗lar edi. Yana Alloh bilguvchi. 
Kelasi oyatda esa ota-ona bilan qilinadigan munosabat yanada chuqurroq yoritiladi. 
92
“…Agar ikkovlari seni o„zing bilmagan narsani Menga shirk keltirishga 
zo„rlasalar, bas, ularga itoat etma!...”
 
Avvalgi oyatda ota-onaga yaxshilik qilish, ularga itoatda bo‗lishga buyurgan edi, so‗ng 
esa barcha ishlarda ham itoat qilinmasligi, ularning barcha buyruqlari ham 
bajaraverilmasligi bayon qilinyapti. Faqatgina ularga izn berilgan va muboh bo‗lgan 
hollardagina itoat qilinib, buyruqlari bajo keltiriladi. Ularga izn berilmagan, muboh 
bo‗lmagan o‗rinlarda esa itoat qilinmaydi. Xabarlarda shunday zikr qilinadi: ―Xoliqqa 
92
Abu Mansur Moturidiy. Ta’vilot ahl as-sunna. 4-jild. – B. 63-81.

---