Zamonaviy fan va talim-tarbiya: muammo, yechim, natija

MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA TA’LIM SIFATINI TA’MINLASH VA MONITORING

Tashbayev Naim Sadikovich

Maktabgacha Ta’lim Tashkilotlari Rahbar Va Mutaxassislarini Qayta Tayyorlash Va Ularning Malakasini Oshirish Instituti. Pedagogika va psixologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi.

Maktabgacha ta’lim tizimida 2017-2018 o‘quv yili uchun pedagog xodimlar faoliyati reytingini aniqlash jarayoni joriy yilning may va iyun oylarida o‘tkazilishi hamda reyting natijalari asosida pedagog xodimlar mehnatiga muiosib baho berish va ularni rag‘batlantirish tizimi joriy etish belgilangan.

2017-2018 ukuv yilida maktabgacha ta’lim tashkilotlari pedagog xodimlarini ish faoliyati reytingini aniqlash buyicha namunaviy ko‘rsatkichlar va hisoblash metodikalarini muvofiqlashtiriladi.

Pedagog xodimlar faoliyagi reytiigini aniklash davlag maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ukuv yili davomida bir marta, belgilangan muddatlarda Korakalnogiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi. Toshkept shaxar maktabgacha ta’lim bosh boshkarmasi, viloyatlar maktabgacha ta’lim boshkarmalari va tuman (shaxar) maktabgacha ta’lim bulimlari tomonidai mazkur buyrukning ilovalari asosida ugkazib boriladi.

Maktabgacha ga’lim tashkilotlari pedagog xodimlari faoliyagi reytigini aniklash tartibi belgilangan. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlash- Maktabgacha ta’limi xodimlarining o‘z sohasi bo‘yicha fan va texnologiyalar yutuqlari, yangiliklari bilan muntazam tanishtirib borish asosida kasbiy va pedagogik mahoratini, o‘quv-tarbiya jarayonlarida ilg‘or pedagogik texnologiyalar, o‘qitishning innovatsion metodlaridan foydalanish bo‘yicha ularning kasbiy bilimlari, malaka va ko‘nikmalarini tizimli rivojlantirib borish, ilg‘or pedagogik tajribalarni ommalashtirish bo‘yicha o‘quv seminarlari, seminar-treninglar, ochiq mashg‘ulotlar, o‘zaro mashg‘ulot kuzatishlar, shuningdek, nazariy va amaliy

seminarlarni o‘z ichiga oladi.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlari ta’lim sifatini ta’minlashda ta’lim va tarbiya jarayonlarini tizimli rivojlantirib borish bo‘yicha strategik maqsadlar va funksional vazifalarni amalga oshiruvchi yangi sifatdagi ta’lim tashkiloti bo‘lishi lozim.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashning maqsadi - O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablarini sifatli va mazmunli bajarilishini ta’minlash, ularga metodik xizmat ko‘rsatishni yaxshilash, ta’lim-tarbiya jarayonini yuqori darajada sifatli bo‘lishiga erishish, ilg‘or ish tajribalar asosida metodik tavsiyalar, ko‘rgazmali qurollar yaratish va pedagoglar orqali amaliyotga tadbiq etish.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashning vazifalari:

maktabgacha va boshlang‘ich ta’limni uzviyligini ta’minlash bo‘yicha yagona talablarni ishlab chiqish;

pedagoglarni ijodiy salohiyatini oshirish, bolalarga ta’lim-tarbiya berishning zamonaviy usullari, turli vositalar, ilg‘or va innovatsion pedagogik texnologiyalarni o‘zlashtirishlariga yordam berish maqsadida o‘quv-seminarlar o‘tkazish;

ta’lim tashkilotlarining pedagog xodimlarini axborot, o‘quv-metodik va ta’limiy ehtiyojlarini o‘quv-metodik va ilmiy tomondan qo‘llab-quvvatlash;

maktabgacha ta’lim sohasiga oid maqsadli dasturlarni amalga oshirishda ko‘maklashish;

pedagog va rahbarlarning metodik ehtiyojlarini o‘rganish, ularga attestatsiyaga tayyorgarlik hamda malaka oshirish kurslari oraliq davrida amaliy yordam berish;

ta’lim-tarbiyaga oid tajriba-sinov ishlarini tashkil etish, borishini nazorat qilish, xulosalarini o‘rganish, tahlil qilish, umumlashtirish va yuqori tashkilotlarga hisobot tayyorlash. Ta’lim tashkilotlari bazasida yangi pedagogik texnologiyalarni, ilg‘or g‘oyalarni approbatsiyadan o‘tkazish uchun tajriba-sinov maydonchalarini tashkil etish va ularga metodik yordam ko‘rsatish;

matbuot orqali ilg‘or tajribalarni, ta’lim sohasidagi yangiliklarni targ‘ibot qilish. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari Analitik faoliyat- bu taxliliy faoliyat demakdir. Analitik (tahliliy) faoliyatga:

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarining metodik ta’minotga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash va tahlil qilish.

123
ta’lim tizimidagi xodimlarning kasbiy va informatsion ehtiyojlarini monitoringni olib borish; ta’lim tashkilotlarining pedagoglari haqida ma’lumotlar bazasini yaratish;

ta’lim tashkilotlarida uslubiy ishlarning ahvolini o‘rganish, tahlil qilish va takomillashtirish yo‘llarini aniqlash;

ta’lim jarayonidagi metodik va didaktik xarakterdagi kamchiliklarni aniqlash; ta’lim jarayoni haqidagi ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish;

ilg‘or pedagogik tajribalarini aniqlash, o‘rganish va umumlashtirish masalalari kiritiladi.
Informatsion faoliyat:

Pedagogik ma’lumotlar bankini shakllantirish (huquqiy normativ, ilmiy-metodik va metodik); Pedagog xodimlarini psixologik, pedagogik, metodik, ilmiy- ommabop adabiyotlar yangiliklari

bilan tanishtirish;

Pedagog va rahbar xodimlarni maktabgacha ta’lim sohasida innovatsion faoliyatlar bilan tanishtirish;

Maktabgacha va boshlang‘ich ta’limning rivojlanishidagi yangi yo‘nalish, yangi adabiyotlar, dasturlar, o‘quv-metodik komplektlar, video va audiomateriallar va tavsiyanomalar;

Maktabgacha ta’lim tashkilotlardagi to‘garaklar va ularning jihozlanganligi, metodik tavsiyalar bilan ta’minlanganligi hakidagi ma’lumotlar;

Tarbiyachilar malakasini oshirish va maktabgacha ta’lim tashkilotlardagi ta’lim- tarbiya jarayonidagi ishlarni o‘rganishga doir hujjatlar;

Iqtidorli bolalar bilan ishlash, zamonaviy pedagogik texnologiya bo‘yicha ishlayotgan ijodkor pedagoglar haqidagi ma’lumotlar;

Maktabgacha ta’lim tashkilotlar va boshqa turdagi maktabgacha ta’lim tashkilotlar bo‘yicha ma’lumotlar;

Ta’lim tashkilotlaridagi ilg‘or pedagogik tajribalar va ijodkor tarbiyachilar xaqida axboratlar bankini yaratish;

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida Davlat talablari ijrosi monitoringini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan nazorat mezonlari va bolalarning bilimini aniqlash uchun ta’limiy topshiriqlar to‘plami;

Matbuot orqali ilg‘or pedagogik tajribalarni, ta’lim sohasidagi yangiliklarni targ‘ibot qilish.

Tashkiliy-metodik faoliyat:

Tuman metod birlashmalarining ishini tashkil qilish;

tayanch tashkilotlarini aniqlash, ularda uslubiy yordam ko‘rsatish tizimini ishlab chiqish; ilmiy-amaliy anjumanlar, pedagogik o‘qishlar, kasbiy ko‘rik-tanlovlarni tayyorlash va o‘tkazish; festivallar, turli tanlovlar, seminarlarni tashkil etish va o‘tkazish;

ta’lim sohasi bilan bog‘liq bo‘lgan tashkilot va korxonalar bilan hamkorlikda ishlash va ushbu ishlarni muvofiqlashtirish;

Viloyat, shahar va tuman miqyosida ijodiy guruh tashkil etish va faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash. Pedagoglarning malaka oshirish va qayta tayyorlash ishlarini rejalashtirish hamda davriyligini

ta’minlash.

Ta’lim tashkilotlarida “Yil tarbiyachisi” ko‘rik-tanlovlari o‘tkazilishi yuzasidan metodik tavsiyalar berish. Tuman (shahar) bo‘yicha “Yil MTTi” va boshqa tanlovlarni tashkil etish Nizomlarini ishlab chiqish va o‘tkazishda ishtirok etish.

Tuman (shahar) ta’lim tashkilotlari bazasida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni, ilg‘or g‘oyalarni sinovdan o‘tkazish uchun tajriba-sinov maydonchalarini tashkil etish va ularga metodik yordam ko‘rsatish.

Maktabgacha ta’lim tizimini ilmiy salohiyatini oshirish borasida:

respublika maktabgacha ta’lim tashkilotlarida olib borilayotgan tajriba- sinov ishlari bankini

yaratish;

innovatsion jarayonlarning ilmiy-metodik ta’minotini ta’minlash; innovatsiyalar bo‘yicha doimiy ishlab turuvchi seminarlarni tashkil etish;

maktabgacha ta’lim tizimini ilmiy jihatdan rivojlanish ko‘rsatkichlari, tajriba-sinov va innovatsion ishlar natijalarini yoritish bo‘yicha tadbirlar tashkil etish;

Metodik xizmat faoliyatining zamonaviy yo‘nalishlari:
maktabgacha ta’lim tizimini informatizatsiyalash;

uzluksiz malaka oshirish tizimi servis xizmatini tashkil etish, ushbu jarayonning metodik ta’minotini takomillashtirish;

maktabgacha ta’lim tizimini axborot-kommunikatsiya ta’minotini yaratish.

124
AMALIY FAOLIYAT.

O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablarini hamda “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturini bajarilishini metodik jihatdan ta’minlashga yo‘naltirilgan istiqbol dasturni ishlab chiqish, shu asosida reja tuzish va bajarilishini ta’minlash;

Ta’lim tashkilotlariga metodik yordam ko‘rsatish maqsadida metodik ishlarni tayyorlash, nashr etish va joylarga yetkazishni tashkil etish;

Xududdagi ta’lim tashkilotlari uchun ta’limiy o‘yinchoqlar, ko‘rgazmali qurollar va boshqa didaktik materiallar tayyorlashni tashkil etish;

Ta’lim tashkilotlarida ta’lim-tarbiyani takomillashtirishga xizmat qiladigan ilg‘or, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni aniqlash, tanlash va ommalashtirish;

Barcha davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari va ular qoshida tashkil etilgan rivojlantirish guruhi, bolalarni boshlang‘ich ta’limga bir yil majburiy bepul tayyorlov guruhlarga metodik yordam ko‘rsatish.

Viloyat, shahar, tuman xududidagi maktabgacha yoshdagi bolalarning ta’lim-tarbiyasiga yo‘naltirilgan istiqbolli rivojlantirish dasturini ishlab chiqish, uni viloyat (shahar, tuman) Maktabgacha ta’lim bo‘limi metodik Kengashi tasdig‘iga kiritish hamda ushbu dastur asosida tadbirlar belgilash, ularning bajarilishini ta’minlash.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida Davlat talablarining ijrosini amalga oshirish va ta’lim sifatini yaxshilashga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqish, uni pedagogik kengashda muxokama qilish va bajarilishini ta’minlash.

Viloyat, shahar, tuman Maktabgacha ta’lim bo‘limining monitoring xizmati xodimlari bilan hamkorlikda monitoring natijalarini tahlil qilish, tarbiyalanuvchilar bilimida aniqlangan kamchiliklarni (bo‘shliqlarni) bartaraf etish (to‘ldirish) chora-tadbirlarini ishlab chiqish va uni amaliyotga joriy etilishini ta’minlash.

Viloyat, shahar, tuman miqyosida barcha faoliyat turlari, ta’lim-tarbiya ishlari bo‘yicha innovatsion pedagogik texnologiyalar, ilg‘or ish tajribalarni o‘rganishga, tarbiyachilar malakalarini oshirishga yo‘naltirilgan o‘quv-metodik seminarlarni tashkil etish va o‘tkazish.

Tuman (shahar) miqyosida barcha faoliyat turlari yo‘nalishlari bo‘yicha metod birlashmalarga amaliy metodik yordam berish.

Viloyat, shahar, tuman miqyosidagi ilg‘or pedagogik tajribalarni o‘rganish, hamda ulardan talabga javob beradiganlarini metodika markazining Kengash qarori bilan tuman (shahar) bo‘yicha ommalashtirish, viloyat bo‘yicha ommalashtirishga tavsiya etish.

Ta’lim tashkilotlarida iqtidorli bolalar bilan ishlashda metodik yordam ko‘rsatish.

Ta’lim tashkilotlaridagi turli yo‘nalishda faoliyat ko‘rsatayotgan to‘garaklar ishini nazorat qilish hamda ularga tegishli metodik yordam ko‘rsatish:

Metodik qo‘llanmalar bilan ta’minlanganlik darajasini o‘rganish, tahlil qilish, mavjud muammolarni hal etish yuzasidan viloyat maktabgacha ta’lim boshqarmasiga takliflar kiritish:

Davlat talablari ijrosini ta’minlash, ta’lim samaradorligini oshirish, ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirishga qaratilgan metodik yo‘riqnomalar, tavsiyalar va mashg‘ulot ishlanmalar ishlab chiqish hamda maktabgacha ta’lim tashkilotlariga yetkazish:

Ta’lim sifatini yaxshilash uchun yangi imkoniyatlar

Ta’lim sifatini yaxshilash uchun ushbu prinsiplarga quyidagilar kiradi: har bir bola uchun maktabgacha ta’lim va tarbiya olish imkoniyatining mavjudligi;

har bir bolaning iste’dodi nishonalarini, ishtiyoqlari va qobiliyatlarini rivojlantirish uchun shart-sharoitlar tengligi;

maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarga ta’lim, tarbiya berish va ularni sog‘lomlashtirishning, oila hamda maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyaviy ta’sirining birligi;

maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarga ta’lim va tarbiya berish uyg‘unligi; bolaning shaxsini rivojlantirishga yo‘naltirilgan shaxsiy yondashuv; maktabgacha va umumiy o‘rta ta’limning izchilligi hamda uzluksizligi; ta’lim va tarbiyaning demokratik hamda dunyoviy xususiyatga egaligi; ta’lim-tarbiya jarayonining shaffofligi va ochiqligi; maktabgacha ta’lim va tarbiya mazmuni, darajasi hamda hajmining maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarning rivojlanish xususiyatlariga hamda sog‘lig‘i holatiga muvofiqligidir.

125
MAKTABGACHA TA’LIMDA PEDAGOGIK JARAYON SAMARADORLIGINI BOG`CHA VA OILA HAMKORLIGI

Narimbayeva Lola Kuzibayevna