Temir davri arxeologiyasi



Download 477,96 Kb.
bet1/6
Sana13.10.2022
Hajmi477,96 Kb.
#852846
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Arxeologiya

Temir davri arxeologiyasi

  • REJA:
  • Temir davrining umumiy tavsifi.
  • Urartu davlati madaniyati.
  • Ckif va sarmat qabilalari madaniyati.
  • O‘rta Osiyo hududida so‘nggi bronza va ilk temir davri madaniyatlarining rivojlanishi.

Temir o‘ziga xos metall. Uning xususiyatlari boshqa metallarga nisbatan afzalligini belgilaydi. Temir metali tabiatda ko‘p uchraydi. Albatta, u tayyor shaklda emas, balki ma’dan shaklida keng tarqalgan edi. Temir ma’danidan ajratib quyuq holatda olingan va sandonlarda toblangan. Bizga ma’lumki bronza buyumlar suyuq holatda qoliplarga quyilar edi. Temirning erish temperaturasi 1534°S bo‘lib, undan yasalgan jang va mehnat qurollari o‘zining qattiqligi, o‘tkirligi bilan avval mavjud bo‘lgan qurollarga nisbatan ustuvor xususiyatlarga ega bo‘lgan. Temirning yangi metall turi sifatida kashf etilishi o‘z zamonasining moddiy madaniyatini o‘zgartiribgina qolmay, texnika uchun yangi imkoniyatlar tug‘dirdi. Keyingi ming yilliklarda yuz bergan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar uchun zamin yaratdi.
Temir o‘z sanasidan ko‘ra ancha ilgari kashf etildi. Uning tantanasi uchun atigi bir necha asr kifoya qildi. Miloddan avvalgi II ming yillik oxirlarida temir hamma yerda noyob zeb-ziynat buyumlari sifatida mavjud edi. Miloddan avvalgi I ming yillikning boshlaridan esa, u moddiy madaniyat dunyosida hukmron o‘rin oldi va bu o‘rinni hozirgi kunda ham saqlamoqda.
Odamlar sof temir bilan dastlab tanishganlarida uning hali amaliy ahamiyati bo‘lmagan. Gap shundaki, dastlabki tabiatdagi sof temir faqat meteoritlarda uchragan, nihoyatda kamyob bo‘lganligi tufayli u ayrim mamlakatlarda ilohiylashtirilgan. Temirdan yasalgan qurollar mo‘jiza sifatida qabul qilingan. Meteorit – temirdan ishlangan qurollar munchoqlar sifatida tarqalgan va eneolit, bronza, temir davrlariga mansub qabrlardan topilgan.

Qadimgi temirchilik pechi (domnapech)


Temir haqidagi yozma ma’lumotlar Misr fir’avni bilan Xett podshosining yozishmalarida berilgan. Fir’avnlar Amenxotep III va Exnaton davrida temir haqidagi ilk yozma ma’lumotlar uchraydi. Fir’avn Tutanhamon qabrida temirdan yasalgan buyumlar uchraydi. Bularning deyarli barchasi g‘oyat qimmatli zargarlik buyumlari bo‘lgan.
Dastlabki temir Misr, Ikkidaryo oralig‘i, Egey dengizi bo‘yi dunyosida zeb-ziynatlar sifatida kashf qilingan.
Temir o‘zidan oldingi metallarga nisbatan qattiqroq va o‘tkirroq xususiyatga ega bo‘lgan va yer yuzida ko‘p tarqalgan. Lekin odamlar uni boshqa metallardan keyin o‘zlashtirgan. Yozma manbalar va arxeologik ma’lumotlarga ko‘ra temir metallurgiyasi Kichik Osiyo hududidagi Xett podsholigi territoriyasida mil. avv. XIV-XIII asrlarda vujudga kelgan. Mil. avv. X-IX asrlarda temir metali Hindiston va Eronda kashf etilgan. Mil. avv. IX-VIII asrlarda temirchilik Ossuriya va Urartu hududlarida ham keng tarqalgan.

Download 477,96 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish