Zamonaviy axborot texnologiyalaridan

www.pedagoglar.uz
26-son 1 –to’plam may 2022 
Sahifa: 192 
xoʻjaligining eng asosiy tarmogʻi boʻlgan paxtachilik rivojlantirildi, oʻgʻitlar va 
mikroelementlarning yangi xillari topildi. 
Umumiy va anorganiq Kimyoda tuzlar kimyosi, gidrolizi va eruvchanligi sohasidagi 
muammolar hal qilinib, yerga solinadigan oʻgʻitlar hamda ularning kimyosi chuqur 
oʻrganildi. Ekinga solinadigan mikroelementlar kimyosi M. Azizov tomonidan 
rivojlantirildi, ularning anchagina kompleks birikmalari sintez qilindi, bulardan dori-
darmon tayyorlashda foydalanish ham oʻrganildi. Professor H. Rahimov nodir va 
rangli metallarning kompleks birikmalari kimyosi ustida ish olib bordi. Polimetalli 
xom ashyolar kimyosi rivojlantirildi, ogʻir metallarning geterotsiklik birikmalari, 
ularning N-oksidlari, kompleksonlari aniqlandi. Suv-tuz sistemasi chuqur tahlil 
qilindi, ekstraksiya jarayonlari yaxshilandi. Kompleks birikmalar va kompleksonlar 
kimyosi chuqur oʻrganildi hamda xalq xoʻjaligining turli jabhalaridan keng oʻrin oldi. 
Akademik N. Parpiyevning nodir va oʻtkinchi metallar kompleks birikmalari 
xossalarini oʻrganish, yangilarini sintez qilish va amaliyotda qoʻllash boʻyicha ishlari 
diqqatga sazovordir. Kremniy, germaniy, titan, sirkoniy, gafniy, molibden va vanadiy 
ftoridlarning vodorod ftorid kislo-tasi bilan taʼsiri oʻrganildi. Yuqori molekulali ftorli 
kompleks birikmalarning barqarorlik konstantalari topildi, anion almashishining 
mexanizmi tahlil qilindi. Qator komplekslarning IQ-spektrlari, termografiyasi, elektr 
oʻtkazuvchanligi, rentgen-fazaviy tahlili amalga oshirildi. Volfram ajratib olish ishi 
yoʻlga qoʻyildi. Yangi kompleks birikmalardan qishloq xoʻjaligida, tibbiyot va 
farmatsev-tikada foydalanish boʻyicha amaliy ishlar qilindi. 
Analitik Kimyodagi dastlabki ishlar akademik Sh. Tolipov rahbarligida olib borildi. 
U shogirdlari bilan birga ftorli birikmalar kimyosini chuqur oʻrgandi, natijada qator 
elementlarni aniqlashning ogʻirlik, hajmiy va amperometrik usullari ishlab chiqildi. 
Bu ishlar „boʻysunmagan element“ boʻlgan ftorning sanoat miqyosida ishlab 
chiqarilishini yoʻlga qoʻyishda muhim omillardan boʻldi. Anorganiq moddalarning 
lyuminessent tahlili boʻyicha R. Jiyanboyeva olib borgan ishlar oʻz vaqtida 
butifosning zararli xossalarini aniqlashda rol oʻynadi. 

---