Zamonaviy axborot texnologiyalaridan

www.pedagoglar.uz
26-son 1 –to’plam may 2022 
Sahifa: 195 
sirt-faol 
moddalardan 
foydalanish 
turli 
sanoat 
korxonalari 
faoliyatini 
jadallashtirishga, ishlab chiqarish hajmini oshirishga olib keldi. 
Yuqori molekula(polimer)li birikmalar kimyosi urushdan keyingi yillarda rivojlandi. 
1946-yildan boshlab paxta sellyulozasi va uning turli efirlari ustida ilmiy izlanishlar 
olib borildi. Yangi monomerlar sintez qilish, ularni polimerlash, tola choʻzish kabi 
ishlar yoʻlga qoʻyildi. 
H. Usmonov boshchiligida vinil monomerlari u-nurlari taʼsirida qator polimerlarga 
payvandlandi, ularning xossalari tadqiq qilindi, olingan birikmalarda fiziologik 
faollik borligi aniqlandi. Bu ishlarning natijalari olingan polimerlardan tibbiyotda 
foydalanishga yoʻl ochdi. Vinilftorid va shahrik. boshqa ftorid monomerlarini 
polimerlab olingan yangi xossalarga ega boʻlgan yuqori molekulali birikmalar sintez 
qilindi. Olingan sunʼiy tolalardan kord, polinoz tolalar, fortizanlar, sunʼiy ipak, 
yonmaydigan, chirimaydigan, oson boʻyaladigan hamda elektr tokini yaxshi 
oʻtkazadigan polimerlar olindi. Itakon kislotasi, uning qator hosilalari, ionitlar, 
polielektrolitlar va shahrik. moddalar akademik M. Asqarov tomonidan oʻrganildi. 
Polimerlarning stabillashuv jarayonlari chuqur tadqiq qilindi, sopolimerlar 
sintezining yangi usullari, ionlanuvchi polimerlar va sopolimerlar xususiyatlari 
tadqiqotlari nihoyasiga yetkazildi. Natijada qator stabilizatorlar, toʻldirgichlar, 
qotiruvchi moddalar va plyonkalar sanoatga tadbiq etildi. Armirlangan plyonkalardan 
ipak qurti boqishda foydalanish katta samara berdi. 
Paxta va yogʻoch sellyulozasi kimyosi akademik T. Mirkomilov tomonidan 
rivojlantirildi. Sellyulozani modifikatsiyalab, olingan mahsulotlarning nurga 
chidamliligini oshirish, oʻtga chidamli qilish, ezilib mijgilanmaydigan boʻlishini 
taʼminlash, mexaniq jihatdan pishiq, chirimaydigan, kirishmaydigan va shahri k. 
boshka ijobiy xossalarni oʻzida mujassamlashtirgan mahsulotlar olish ustida 
tadqiqotlar olib borildi. 

---