Zamonaviy axborot texnologiyalaridan

www.pedagoglar.uz
26-son 1 –to’plam may 2022 
Sahifa: 194 
Fizik Kimyo 20-yillar oxirlarida D. Alekseyevning portlash jarayonlari kinetikasini 
oʻrganish bilan boshlandi. Keyinroq N. A. Kolosovskiy. M. I. Usanovich va V. V. 
Udovenkolarning termodinamika hamda fizik-kimyoviy tahlil masalalarini bajarish 
bilan davom ettirildi. Polimerlarning fizik-kimyoviy xossalarini tekshirish (H. 
Usmonov), kimyoviy reaksiyalar kinetika-sini oʻrganish (H. Rustamov), elektr 
kimyoviy jarayonlarni tadqiq qilish (A. Murtazoyev) ustidagi ishlar kengaytirildi. 
Olimlar suyuq eritmalarning elektr oʻtkazuvchanligini oʻlchash, rangli va nodir 
elementlar hamda ular qotishmalarini elektr kimyoviy usulda choʻktirib ajratish, 
elektr kapillyar hodisalari oʻlchamini bilish bilan shugʻullandilar. Kislota-asos 
katalizatorlari ishtirokida oʻtadigan qator reaksiyalarning kinetik qonuniyatlari va 
mexanizmi oʻrganildi, ionitlardan foydalanish ishlari olib borildi. Koʻp atomli 
spirtlardan erituvchi sifatida foydalangan holda koʻpgina reaksiyalar kinetikasi va 
mexanizmi ravonlantirildi. 
Fizik Kimyo bilan chambarmas bogʻliq boʻlgan kolloid Kimyo ustidagi tadqiqotlar B. 
G. Zapromyotov (30-yillar), urush davridan boshlab esa akademik K. Ahmedov 
boshchiligida olib borildi. Oʻsha davrlarda giltuproq, tabiiy mineral boʻyoqlar, loyqa 
suvlar va shahrik. boshqa dispers sistemalar; gidrolizlar, kolloid choʻkmalar 
hisoblangan koagulyantlar, koagel, kserogellar oʻrganildi. 50-yillardan boshlab esa 
polimerlar fizik kimyosi va termokimyosiga oid tabiiy gazlar hamda gaz 
kondensatlaridan sirt-faol moddalar olish, suvda eruvchan yuqori molekulali 
birikmalar sintez qilish, ularning xossalarini oʻrganish ishlari amalga oshirildi. Liofob 
gidrozollar, liofill polimerlarning kolloid xossalarini oʻrganish, ularning tuzilishini 
boshqarish va zarur xususiyatlarni singdirish, tabiiy mineral sorbentlardan amaliyotda 
foydalanishga doyr anchagina ishlar diqqatga sazovordir. K. Axmedov oʻz shogirdlari 
(E. Oripov va boshqalar) bilan hamkorlikda „K-4“, „K-9“, „PAA-1“ kabi 
preparatlarni kashf qilib sanoatga tadbiq etdi. Endilikda bunday preparatlardan 
burgʻilashda, qishloq xoʻjaligida, yoʻl qurilishi va choʻllardagi uchuvchan qumlarni 
muqim holatga oʻtkazish ishlarida foydalaniladi. Mana shunday ishlar natijasi oʻlaroq 
choʻl zonalarida ekinzorlar barpo qilish, shahar va qishloqlar qurish ishi osonlashdi, 

---