Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati 
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 2017 yil 07 
fevraldagi “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha 
harakatlar strategasi to’grisida”gi PF-4947-son qarori // 2017 yil 08 
fevral. 
2.
Машбиц.Е.И. 
Психолого-педагогические 
аспекты 
компьютеризации [Текст] / Е.И. Машбиц // Вестник высшей 
школы, 1986. – №4. – С. 22-29. 
3.
Тихомиров.О.К. Основные психолого-педагогические проблемы 
компьютеризации обучения [Текст] / О.К. Тихомиров // Вопросы 
психологии, 1986. – №5. – С. 67-69. 
4.
Концепция информатизации образования // Информатика и 
образование. – 1990. № 1. – С.3-24. 
5.
https://maccase.ru/uz/android/teoreticheskie-osnovy-formirovaniya-
informacionnoi-kompetentnosti-u.html. 
 
 
 
TALABA E-PORTFOLIOSINI YARATISHNING DOLZARB 
MUAMMOLARI
Rasulov E.M. - Fargʻona viloyati, Oʻzbekiston tumani, 33-umumiy oʻrta 
taʼlim maktabi o’qituvchisi 
 
Hozirgi kunda talabalar ta’lim dasturi doirasida o‘qitish shaklidan 
qat’iy nazar, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim 
vazirligi tomonidan belgilangan baholash mezonlari[1] asosida baholanadi. 
Kredit modul tizimiga o’tish bosqichida test reyting tizimiga asoslangan 
bo’lib, talaba bilimini baholashda asosiy hal qiluvchish shaxs fan 
o’qituvchisi hisoblanadi. [2] Albatta reyting tizimining o’ziga xos ijobiy 

---

617 
tomonlari ko’p. Lekin, shu bilan bir qatorda kamchiliklardan ham xoli 
emas. Ushbu kamchiliklarga asosan quyidagilarni keltirishimiz mumkin: 
-talaba bilimi, uquvi va malakasi bir tomonlama, ya’ni faqat fan 
o’qituvchisi tomonidan baholanadi; 
-baholashda talabaning faqat muayyan fan bo’yicha bilimi hisobga 
olinadi; 
-talabaning umumiy va kasbiy nutq madaniyatini shakllanishiga 
to’sqinlik qiladi; 
-bo’lajak kadrda kasbiy kompetentlikni shakllanganlik darajasini 
to’liq aniqlash imkoniyati cheklangan; 
-oliy o’quv yurtidagi o’quv davri yakuni bo’yicha aniqlangan 
umumiy baho ish beruvchilarga tayyorlangan kadrning sifati to’g’risida 
to’liq xulosa bermaydi; 
-talabaning umumiy reyting balini aniqlashda uning boshqa 
sohalarda erishgan yutuqlarini hisobga olish imkoniyati kam; 
-bitiruvchiga tayyor kadr sifatida o’z-o’ziga ishonch, o’z 
imkoniyatlari, qobiliyatlari va kasbiy kompetentlikga tayyorligi to’g’risida 
o’zi xulosa chiqarishiga asos yaratmaydi; 
-talabada refleksiya qobiliyatini hosil bo’lishiga to’liq sharoit 
yaratmaydi. 
Yuqoridagilarni hisobga olgan holda, xalqaro ta’lim tizimidagi 
innovatsion o’zgarishlar, rivojlangan davlatlar ta’lim tizimidagi ijobiy, 
zamonaviy pedagogik texnologiyalarga tayangan holda talabalarda 
umummadaniy, umumkasbiy va kasbiy kompetentlikni shakllantirishga 
yo’naltirilgan o’quv, o’quv- uslubiy, ilmiy va o’qishdan tashqari faoliyat 
natijalarini to’g’ri baholashga yo’naltirilgan nazorat qilish va baholashning 
innovatsion shakllaridan foydalanish “Talim to’g’risida”gi Qonun 
(23.09.2020 yildagi O‘RQ-637-son) talablari asosida raqobatbardosh 
kadrlar tayyorlash maqsadiga muvofiq hisoblanadi. [3] 
Keyinga vaqtlarda rivojlangan davlatlarida 
e-Portfolio deb 
nomlanuvchi “Talabaning elektron portfoliosi” keng qo’llanilmoqda. Bu 
oddiy Word formatidagi papka bo’lmasdan, maxsus multimedia tizimida 
yaratilgan “portfolio” hisoblanadi. Talaba uni osonlik bilan to’ldirishi, 
tahlil qilishi, yangi materiallarni joylashtirishi, o’zi tanlagan axborotlarni 
boshqarishi mumkin. 
e-Portfolioning uch xil varianti tavsiya etiladi: 
1. Rivojlantirish portfoliosi-developmental (rivojlanishning xususiy 
kompetentsiyasi). 
2. Erishgan yutuqlar portfolisi – assessment. 

---

618 
3. Namoyish portfolisi - showcase Rivojlantirish portfolisi 
(developmental) shaxsiy yutuqlar va kamchiliklar refleksiyasi uchun 
qo’llaniladi. Bu bosqichda talaba va o’qituvchi o’rtasida o’zaro aloqa, 
munosabat, ta’sir asosiy rol o’ynaydi. 
Erishgan yutuqlar portfolisi (assessment) –talabaning fan bo’yicha 
erishgan yutuqlari va bilimini aniq va to’g’ri baholash uchun xizmat qiladi. 
Namoyish portfolisi (showcase) – o’quv kursini yakunida yaratiladi 
va talabaning olgan bilimlarini (tayyor kadr sifatida) potentsial ish 
beruvchiga taqdim qilish yoki o’qishni davom ettirishga tavsiya etish 
maqsadida tashkil etiladi. Bu turli ko’rinishdagi Curriculum Vitae 
hisoblanadi. 
e-Portfolio yuqorida keltirilgan uch variantning birgalikdagi 
ko’rinishida ham bo’lishi mumkin. Bunda multimedia axborotlardan ham 
foydalaniladi. 
e-Portfolio talabaning o’zlashtirishi va turli sohalardagi erishgan 
yutuqlari monitoringini yuritishning printsipial yangi, refleksiyaga 
asoslangan vositasi bo’lib, talaba bilimi natija- larinibaho tizimida emas, 
balki sifat jihatdan baholash imkonini beradi. e-Portfolio yaratish uchun 
maxsus dasturlar ishlab chiqilgan, masalan Angel qobig’i.
“Onlayn-portfolio” turli ko’rinishda o’lishi mumkin. 
Masalan: 
- kursning umumiy saytida buning uchun maxsus ajratilgan bir 
qancha hujjatlar va materiallarni yoqlash orqali talaba tomonidan to’zilishi 
mumkin; 
-talabaning shaxsiy veb-varag’ini yaratish orqali tuzilishi va unga 
o’quv kursi bo’yicha o’z tushunchalari asosidagi hisobotlar kiritilishi 
mumkin. [4] 
e-Portfolio texnologiyasini o‘quv jarayoniga to‘g‘ri yondashuv bilan 
integratsiyalashuvi talabalarning ichki motivatsiyasi darajasini sezilarli 
darajada oshirishi va kasbiy kompetensiyalarni o‘zlashtirish sifatini 
oshirishi mumkin. Shuningdek, ushbu texnologiya ichki tarbiyaviy 
funksiyaga ega qulay didaktik vositaga aylanadi. Eng to'liq integratsiya 
uchun e-Portfoliodan o'quv jarayonida tadqiqot va shaxsiy yutuqlarni 
sertifikatlash va monitoring qilish shakli sifatida foydalanish kerak. Bu 
usul talabalar tomonidan o'zlarining ijobiy qobilyatlarini rasmiy taqdim 
etish sifatida qabul qilinadi va ta’lim integratsiyasi jarayonida asosiy rol 
o'ynaydi. 
e-Portfolioni yaratishda foydalaniladigan texnologiyalar talabada o‘z-
o‘zini kuzatish va introspektsiya kabi zaruriy aks ettirish ko‘nikmalarini 

---

619 
shakllantirish imkonini beradi, bu esa tanlangan kasbda o‘zini-o‘zi anglash 
darajasini oshiradi. e-Portfolioni tizimli ravishda to'ldirish bilan talaba 
professional loyihalarni tanlash, loyihalash va amalga oshirish 
ko'nikmalaridan iborat bo'lgan professional aks ettirishga ega bo'ladi. 
Kasbiy o'z-o'zini nazorat qilishi ham rivojlanishiga imkon beradi bu esa o'z 
kasbiy 
mahoratining 
darajasini 
baholash, 
kasbiy 
o'zini-o'zi 
takomillashtirish yo'llarini topish, muloqot qobiliyatlari darajasini oshirish 
va kelajakda oliygohni tamomlab mehnat faoliyatini boshlashda ish 
beruvchi tomonidan yuqori baholanadigan ishga ega bo'ladi. [5] 
Xulosa qilib aytganda, talaba biror fan bo’yicha o’z yutuqlarini 
nazorat qilib borishni maqsad qilib olsa, u ushbu fan bo’yicha muhim deb 
hisoblagan bilimlarini tizimiy ravishda “e-Portfolio”ga joylashtirib boradi. 
Uning vazifasi-ushbu ishlarni diqqat bilan tahlil qilib borish, kerakli 
o’zgartirishlar kiritish, unga tushuntirishlar berish, o’z-o’zini baholash 
bo’yicha qisqa hisobot tayyorlash, ya’ni ushbu bilim sohasi bo’yicha u 
nimalarni o’zlashtirdi, nimalarni o’zlashtira olmadi yoki tushunmadi, 
kelajakda nimalarga e’tibor qaratishi lozim. Shuningdek u bu yerda o’z 
bilimlariga o’qituvchi, ekspertlar va ota-onasi tomonidan qo’ygan 
baholarga ham fikrini bildirishi hamda oliygohni tamomlab mehnat 
faoliyatini boshlashda mehnat bozorida oson ish topishida yordam berishi 
mumkin.