|
Ключевые слова:
национальная гордость, фольклор, эпос,
великодушие, патриотизм, мировоззрение, обычаи, традиции и
ценности.
Аждодларимиз фольклор намуналари ёрдамида ёшларда миллий
ғурур туйғусини шакллантиришга алоҳида эътибор қаратганлар.
Чунки улар, Ватанни ва ўз халқини ҳимоя қилиш учун миллий ғурур
устувор бўлиши лозим деган ғояни илгари сурганлар. Миллатимиз
тарихида фольклор намуналари асосида ёшларни тарбиялашга
алоҳида эътибор қаратилган бўлиб, бу соҳада бахшилар етакчилик
қилганлар.
Бахшилар
қаҳрамонлик,
жангнома
мавзулардаги
достонларни ёшлар даврасида куйлаб, уларни ғурули, ор-номусли,
иймон эътиқодли бўлишга чорлаганлар. Аксарият достонларда
қаҳрамон, жасур йигитларнинг севган қизлари улар учун ор-номус,
Ватан ва халқ тимсоли сифатида хизмат қилган. Достонхонлик ўша
даврларда таълим ва тарбиянинг муҳим шакли бўлиб хизмат қилган.
Бахшилар эса тарбиячи педагог сифатида катта нуфузга эга
бўлганлар. Достонхонлик кечаларида ёшларнинг сабр, бардоши,
тинглаб тушуниш кўникмалари мустаҳкамланишига алоҳида эътибор
қаратилган. Ота-оналар ўз фарзандларидан тинглаган достонларининг
мазмунини сўзлаб беришларини талаб қилиб, улардан қайси
қаҳрамонларга эргашишларини мунтазам сўраб ўрганганлар.
Ёш авлодни қаҳрамонлик достонлари, эртаклар воситаси
тарбиялаш уларда миллий ғурур туйғусини шакллантиришда ота-
оналар билан бир қаторда боболар ва бувилар ҳам етакчилик
қилганлар. Оилада эртакхонлик, достонхонлик мунтазам тарзда
ўтказилган. Бобо ва бувилар болаларга миллий қаҳрамонлар ҳақидаги
ривоятларни сўзлаб бериб, уларни жасоратли, ғурурли, ватанпарвар,
халқсевар бўлишга даъват этганлар. Аждодларимиз фольклор
намуналари ёрдамида ёш авлодга панд-насиҳат қилганлар.
Мазкур достон ва эртаклар она-оналар ва катталарни ҳурмат
қилиш, устозларни улуғлаш, жўмардликка ундаш, қаҳрамонликни
тарғиб этиш, шахслар ўртасида бўладиган муносабат ва алоқаларни
барқарорлаштириш, ўз-ўзини назорат қилиш, бажарган ҳатти-
ҳаракатлари учун масъулиятли бўлишга кўмаклашган.
Ўқувчиларда миллий ғурур туйғусини шакллантириш мақсадида
ташкил этиладиган педагогик жараёнларда эртак ва достонларда
461
ифодаланган шахслараро муносабатлар ҳақида аниқ тасаввур ҳосил
қилиш назарда тутилади. Фольклр намуналари асосида ўқитувчи
ўқувчиларни шахслараро муносабат меъёрларини ўзлаштиришга
тайёрлайди. Бу жараёнда достон ва эртак қаҳрамонлари ибратидан
фойдаланган ҳолда ўқувчилар турли қарорлар қабул қилиш, юриш-
туриш қоидаларини ўзлаштиришга муваффақ бўладилар.
Ўқувчиларда миллий ғурур туйғусини шакллантириш жараёни
ўзига хос хусусиятларга эга. Маълумки фольклор намуналари
ўқувчиларнинг ақлий-ҳиссий жиҳатларини ривожлантиришга хизмат
қилади. Бунда фольклор намуналари асосида ташкил этиладиган
педагогик жараённинг ўзига хос қонуниятлар ва омилларни ҳисобга
олиш талаб этилади. Ўқувчиларда миллий ғурур туйғусини
шакллантиришга йўналтирилган жараённинг самарадорлигини
таъминлаш муайян омиллар ва қонуниятларга боғлиқлигини
педагоглар яхши англаб етишлари лозим. Бундай муҳим омиллар ва
қонуниятлар сирасига:
-
миллий ғурур уни шаккллантирувчи педагогик воситалар
таъсирида шаклланади;
-
миллий ғурур халқ тарихи, маданиятини ўзида ифодалаган
воситаларни ўзлаштириш маҳсулидир;
-
ўқувчилар фольклор намуналарини ўзлаштирганларидан кейин
ундаги қаҳрамонларнинг кечинмалари, амалга оширган ишлари
уларнинг ҳис-туйғуларига таъсир кўрсатади. эзгу ишларни оширишга
сафарбар қилади;
-
ўкувчиларнинг ҳис-туйғуларига ижобий таъсир кўрсатиш
орқали уларда эзгу амалларни бажариш эҳтиёжи кучайиб, маънавий-
маданий дунёқарашлари кенгаяди.
-
фольклор намуналарини ўзлаштириш натижасида ўқувчиларда
ижобий ҳулқ-атвор шакллари таркиб топиб, миллий ғурур туйғуси
кучаяди, ўзликни англаш ва тарихий тафаккури ривожланади.
Хулоса қилиб шуни айтиш жоизки, фольклор намуналдарини
ўрагниш давомида ўқувчиларнинг ҳиссий соҳаларига кучли таъсир
кўрсатилади. Натижада уларда ҳиссий жараёнлар фаоллашади. Бу эса
ўқувчиларда маданий дунёқарашнинг ривожланишини таъминлайди.
Бу эса уларнинг аждодларимиз, миллий қаҳрамонлар, халқ ҳаёти,
унинг ўтмишига бўлган муносабатини белгилайди. Миллий ғурур
туйғусининг ривожланиши ўқувчиларнинг нафақат маданий
дунёқараши, урф-одатлар, анъаналар ва қадриятларга бўлган
қарашлари,
балки,
шахслараро
муносабатларни
ҳам
462
ривожлантиришга хизмат қилади. Уларнинг табиат, жамият, одамлар,
уларнинг эътиқодлари, миллий-маданий қарашлари ҳақидаги
билимларини бойитади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
