Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Foydalanilgan adabiyotlar. 

---

327 
1.O’zbеkiston Prеzidеnti Shavkat Mirziyoеvning Diniy-ma'rifiy soha 
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida.//Toshkеnt 
shahri, 16aprеl, 2018 y. 
2.Axmеdov B., R.Mukminova, G.Pugachеnkova. Амир Темур. –
Т.:Univеrsitеt. 1999. –Б.146-235. 
3.To’ychiеva G.U. O’zbеkistonda dinniy aqidaparastlik: qarama: qarshilik 
mohiyati. – T ., 2006 
4.Yusupov E. Yoshlarning ma'naviy kamoloti.T.: O’zbеkiston,1995. 32- b. 
 
 
 
O’QUVCHILARNING TAFAKKURINI SHAKLLANTIRISHDA 
AQLIY TARBIYANING O’RNI
 
Sattarova I.M.-
 
ADU, Umumiy pedagogika kafedrasi o’qituvchisi; 
Turg’unova D.- ADU, BTSTI talabasi 

 
Annotatsiya:
maqolada o’quvchi aqliy kamoloti va ta’lim-tarbiya 
tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi zamon talablari asosida 
takomillashtirish, bunda aqliy tarbiya, ilmiy tafakkur, e’tiqodning o’rni 
haqida fikr yuritilgan.
Kalit so’zlar: 
ta’lim, tarbiya, aqliy tarbiya, zehn, idrok, tafakkur, 
iqtisodiy taraqqiyot 
 
Yurtboshimiz Sh.M.Mirziyoyev o’z fikrlaridan birida, - “Biz ta’lim 
va tarbiya tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi zamon talablari 
asosida takomillashtirishni o’zimizning birinchi darajali vazifamiz deb 
bilamiz”, - deb bejiz aytmaganlagini ko’rib turibmiz. 
Bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim 
siyosatining muhim maqsadlaridan biri yosh avlodni har tomonlama 
barkamol insonlar qilib tarbiyalashdir. Barkamol inson deganda ma’naviy 
jihatdan yetuk, o’z vatanining tarixi, buguni va kelajagi uchun 
qayg’uradigan, shuningdek iqtisodiy taraqqiyotiga o’z hissasini qo’shish 
ishtiyoqida yonib yashaydigan shaxsni tushunish bugungi kun talabiga 
mos keladi.
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 
beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi, O’zbekiston 

---

328 
Respublikasi Prezidentining 2016 yil 14 sentyabrdagi “O’zbekiston 
Respublikasida Yoshlarga oid davlat siyosati” to’g’risidagi Qonuni va 
boshqa bir qator qarorlarini mazmun-mohiyatini bilish va uni ta’lim 
jaroyoniga tadbiq eta olish har bir o’qituvchining vazifasidir.
“...Yurtimizda ilm-fan, sog’liqni saqlash, ma’daniyat va san’at, sport 
kabi muhim sohalar faol tarzda rivojlanmoqda”...[1] 
Darhaqiqat, Respublikamizda ta’lim-tarbiya sohasidagi islohotlar 
keng doirada amalga oshirib kelinmoqda. «Hozirgi kunda innovatsion 
texnologiyalar va ilm fanni yanada rivojlantirish, iqtidorli yoshlarni ilmiy 
faoliyatga keng jalb etish, o’z ijodiy va intellektual salohiyatini ro’yobga 
chiqarishlari uchun ularga zarur shart-sharoitlar yaratish muhim 
ahamiyatga ega
.
Ta’lim tizimi shaxsni shakllantirish uchun, davlat standarti talablari 
asosida hamda jahon ta’lim darajasida kadrlar tayyorlash uchun avvalo 
o’quvchilar, murabbiylar shaxsini har tomonlama mukammal bo’lishini 
talab etadi.
Jamiyatimiz taraqqiyotiga mos ta’lim-tarbiya sohasida ko’plab ijobiy 
o’zgarishlar bo’lmoqda, moddiy va ma’naviy qadriyatlarimizning yangi-
yangi qirralarini o’rganish imkoniyatlari tug’ilmoqda. Bugungi kunda 
milliy va umuminsoniy qadriyatlarni sinchiklab, mukammal ko’rib 
chiqish, zamonaviy ilm-fan, texnika-texnologiyalar borasidagi yutuqlarni 
o’rganish va tahlil qilish bo’lajak mutaxassislar ilmiy dunyoqarashini 
kengaytirishda mustahkam ilmiy asos bo’lmoqda.
Aql kishining o’z irodasi, qalbi va fikri asosida dunyoviy, hayotiy 
xaqiqatlarni anglash va ularga o’z faoliyatida ma’naviy-insoniy nuqtayi-
nazardan amal qilishdir. 
Abu Nasr Forobiy yozadi: “Aqlli deb shunday kishini aytamizki, 
unda o’tkir zehn, idrok bo’lishi bilan birga u fazilatli ham bo’lsin. Bunday 
kishi o’zining butun qobiliyati va idrokini yaxshi ishlarni amalga 
oshirishga, yomon ishlardan o’zini saqlashga va tortishga qaratgan 
bo’lmog’i lozim. Shunday odamnigina aqlli va butun fikr yurituvchi deb 
atash mumkin”. 
Aqliy tarbiya shaxsga tabiat va jamiyat taraqqiyoti to’g’risidagi 
bilimlarni 
berish, 
uning 
aqliy 
(bilish) 
qobiliyati, 
tafakkurini 
shakllantirishga yo’naltirilgan pedagogik faoliyat bo’lib, uni samarali 
yo’lga qo’yish asosida dunyoqarash shakllanadi. 
Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasida yoshlarga aqliy tarbiyani 
berishga alohida e’tibor qaratilmolqda. 

---

329 
Aqliy tarbiya
o’quvchilarni ilm-fan, texnika, texnologiya hamda 
ishlab chiqarish sohalarida qo’lga kiritilayotgan yutuqlar bilan tanishtirish, 
ularda ijodiy, erkin, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini hosil qilishga zamin 
yaratadi. 
Aqliy tarbiya jarayonida quyidagi vazifalar hal etiladi: 
-
O’quvchilarga ilmiy bilimlarni berish; 
-
Ularda ilmiy bilimlarni o’zlashtirishga nisbatan ongli 
munosabatni qaror toptirish. 
-
Mavjud bilimlardan amaliyotda foydalanish ko’nikma va 
malakalarini tarkib toptirish. 
-
Bilimlarini doimiy ravishda boyitib borishga intilish tuyg’usini 
shakllantirish. 
-
Bilimlarni o’zlashtirishga yordam beradigan psixologik 
qobiliyatlar (nutq, diqqat, xotira, tafakkur, ijodiy xayol) va xususiyatlar 
(aniq maqsadga intilish, qiziquvchanlik, kuzatuvchanlik, mustaqil fikrlash, 
ijodiy tafakkur yuritish, o’z fikrini asoslash, mavjud ma’lumotlarni 
umumlashtirish, guruhlashtirish, mantiqiy xulosalar chiqarish va 
hokazolar)ni rivojlantirish. 
Aqliy ta’lim va tarbiya
birligi asosida shaxsda tafakkur (ijtimoiy 
voqea-hodisalarning ongda to’laqonli aks etishi, inson aqliy faoliyatining 
yuksak shakli) rivojlanadi. Manbalarning ko’rsatishicha, aqliy 
tafakkurning mavjud darajasini belgilash bir qadar murakkab bo’lib, 
quyidagi belgilarga ko’ra aniqlanishi mumkin: 
-
ilmiy bilimlar tizimining mavjudligi; 
-
mavjud ilmiy bilimlarni o’zlashtirish jarayoni; 
-
fikrlash ko’nikmasiga egalik; 
-
bilimlarni egallashga bo’lgan qziqish hamda ehtiyojning yuzaga 
kelganligi. 
Aqliy tafakkur uzoq muddat hamda tinimsiz izlanish natijasida 
yuzaga keladi. Uning shakllanishida ilmiy qarash va e’tiqod o’ziga xos 
o’rin tutadi.