Zamanagóy súwretke alıw quralları. Aktiv hám passiv aralıqtan zondlash

4. Súwret. Passiv aralıqtan zondlaw 4. 1. Súwret. Aktiv aralıqtan zondlaw

Aktiv sensorlar bolsa jaqtılandıriw ushın ózleri energiya dáregi menen támiyinleydi. Bunda sensor yrenilip atırǵan obiektke tárep jóneltirilgen nurni jiberedi hám obiektten qaytqan nurlanıwdı tutadı hám o'lchaydi (2. 7. Súwret). Aktiv sensorlardıń ústinligi sonda olar hár qanday waqıt, kún yamasa mawsimde ólshew jumısların alıp bara aladı. Sonıń menen birge, aktiv sensorlar obiektti jetkiliklishe jaqtılandıriw ushın úlken muǵdardaǵı energiya muǵdarın islep shıǵarıwdı talap etedi. Aktiv sensorlarǵa mısal jol menende lazer yamasa radar sensorlardı keltiriw múmkin. Fotoapparat passiv hám aktiv sensorǵa mısal bóle aladı. Quyashlı kúnde quyash obiektti jetkiliklishe yoritadi hám obiektten fotoapparattıń lenzasiga jaqtılıq qaytadı, fotoapparat jetip kelgen nurlanıwdı ańsatǵana jazıp aladı (passiv kórinishi). Bultlı kúnde yamasa bólme ishinde fotoapparatqa obiektti jetkiliklishe jazıp alıwı ushın jaqtılıq etiwmeydi. Sol sebepli, qaytqan nurni jazıp alıwda fotoapparat óziniń energiya dáregi bolǵan fotoapparat yoritgichini isletedi (aktiv kórinisi). Háreketlenip atırǵan avtomobildiń tezligin ólshew ushın politsiya radardan paydalanadı, bul aktiv aralıqtan zondlash. Radar apparatı avtomobilge tárep qaratıladı, nurlanıw pulslari chiqaziladi hám avtomobilden qaytqan nurlanıw tutıladı hám de waqıt belgilenedi. Tákirar chiqazilgan hám qabıl etilgen pulslar waqtıniń ayırmashılıǵın esaplaw arqalı avtomobildiń tezligi anıqlanadı. Bul júdá anıq esaplanadı sebebi nurlanıw tezligi barlıq túrdegi avtomobiller tezliginen talay joqarı.

Atmosferada energiyaǵa tásirinler
Aralıqtan zondlashda isletiletuǵın nurlanıw jer maydanına yetmasdan aldın jer atmosferasın kesip ótedi. Atmosfera daǵı gazlar hám bólekler jerge kiyatırǵan nurlanıw yamasa jaqtılıqqa óz tásirin ótkeredi. Bul tásir yutilish, uzatılıw hám shashilish sebepli júz boladı. (2. 8. Súwret)



4. 2. Súwret. Atmosfera hám jerde energiyaǵa tásirinler
Aralıqtan zondlashni jer hám suwǵa qóllawda biz kóbirek qaytqan nurlanıw menen qızıqamız sebebi qaytqan nurlanıw maydan qásiyetleri haqqında maǵlıwmat beredi. Qaytıw nurlanıw obiektke kelip urılıp basqa tárepke jónelgende júz boladı. Nurlanıw obiekt tárepinen yutilganda yutilish júz boladı. Nurlanıw obiektti kesip o'tsa uzatılıw júz boladı. Eki túrdegi qaytıw energiyanıń obiektten qaytıwınıń eki jolin suwretleydi, bular aynalı hám tarqaq qaytıw (2. 14. súwret). Ádetde bizge eki turdiń birikpesi ushraydı. Kuzguli qaytıw yamasa ayna sıyaqlı qaytıw, maydan tegis bolǵanda hám derlik barlıq energiya sırtdan irdey tárepke jóneltirilganda júz boladı. Kuzguli qaytıw mısalı, suw maydanında yamasa shıysheli úydiń tóbesinde júz boladı, bunıń nátiyjesinde suwrette yaltiragan daq (yamasa kúygen jay) payda boladı.

4. 3 Súwret. (a) aynalı hám (b) tarqaq qaytıwdıń sxematik diagramması
Tarqaq qaytıw maydan tegis emes bolǵanda hám energiya barlıq táreplerge derlik birdey qaytqanda júz boladı. Obiektten aynalı, tarqaq yamasa birgelikte qaytıw obiekt maydanı tegis emesliginiń kiyatırǵan nurlanıw tolqın uzınlıǵına baylanıslı.