Заҳм қўзғатувчиси Treponema pallidum 1905 й. Ф. Шаудин ва Э. Гоффманлар томонидан топилган. Бу спирохета анилин бўёқлари билан яхши бўялмайди, шунинг учун уни оқиш трепонема дейилади. Морфологияси

Антиген тузилиши. Оқиш трепонема мураккаб антиген тузилишига эга. Унинг антигени, асосан, полисахарид, липид ва протеин комплексларидан иборат.
Чидамлилиги. Оқиш трепонемалар ташқи муҳитга унча чидамли эмас. 45-48º С қиздирилганда 1 соат, 55 ⁰С да эса 15 дақиқада ўлади. Лекин нам муҳитда узоқ яшайди. Дезинфекция қилувчи воситалар трепонемаларни бир зумда ўлдиради.
Ҳайвонларга нисбатан патогенлиги. Табиий шароитда ҳайвонлар заҳм билан касалланмайди. Экспериментал шароитда биринчи марта шимпанзе маймунида (И.И.Мечников билан Э.Ру, 1903), кейинчалик қуёнда қўзғатилган.
Касалликнинг одамлардаги патогенези. Касаллик манбаи фақат бемор. Касаллик, асосан (90–97% ҳолларда) жинсий алоқа йўли билан юқади. Заҳм билан оғриган аёлдан ҳомиладорлик вақтида йўлдош орқали ҳомилага юқади (туғма заҳм), онанинг сутидан болага ўтиш ҳоллари ҳам кузатилган. Заҳм қўзғатувчиси организмга тери ёки шиллиқ қаватлар орқали киради. Трепонема кирган жойида кўпаяди ва шу ерни жароҳатлайди. Ҳозирги вақтда заҳмнинг клиник жиҳатдан бирламчи, иккиламчи, учламчи, ҳамда яширин шакллари, шунингдек, ички аъзолар ва нерв системаси заҳми (авж олувчи фалаж, нейро заҳм) фарқ қилинади.
Заҳмнинг бирламчи даври. Бирламчи заҳм яширин (инкубацион) даврдан сўнг бошланади. Оқиш трепонема кирган жойида инфильтратдан иборат тугунча пайдо бўлади. Унинг усти ярага айланади, кейин бу яра қаттиқлашади ва қаттиқ шанкр ҳосил бўлади. Яранинг таги ва атрофи тоғайга ўхшаш қаттиқ, шунинг учун номи ulсus durum ёки қаттиқ шанкр деб аталади. Бу даврда регионар лимфа безлари ҳам шишиб яллиғланиши мумкин. Қаттиқ шанкр бошқа яралардан оғриғи йўқлиги билан фарқ қилади. Бу даврда ярадан ва регионар лимфа безларидан заҳм қўзғатувчисини кўплаб топиш мумкин. Заҳмнинг биринчи даври 5-6 ҳафта давом этади. Бу даврда бемор зардоби текширилганда Вассерман реакцияси (RW) манфий ёки мусбат бўлиши мумкин. Қўзғатувчисининг кирган жойига кўра қаттиқ шанкр лаб, тил, кўкрак безлари соҳасида, кўз атрофида ва қўлларда учрайди.